Op zondag 28 april is het de Werelddag voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk. Deze dag is onder meer bedoeld om aandacht te vragen voor de preventie van arbeidsongevallen. Daarom spreken we hierover met onze eigen expert Elmar van Hoevelaak, trainer bij de afdeling Opleiden & Ontwikkelen van HVO-Querido.
Elmar van Hoevelaak (1974) begint in 2003 als ambulant begeleider bij het Mobiel team van HVO-Querido. Daarnaast is hij al sinds 2012 bij ons actief als trainer, met name op het gebied van veiligheid in de zorg en het omgaan met grensoverschrijdend gedrag. Vanaf 2016 richt hij zich bij ons volledig op het trainerschap. Daarnaast heeft hij een eigen trainingspraktijk.
Wat is de invloed van veiligheid op gezondheid?
Dat kun je niet los van elkaar zien, die dingen gaan heel erg samen. Om te kunnen functioneren is veiligheid een voorwaarde. Dat geldt voor iedereen. Onveiligheid en het gevoel van onveiligheid geeft stress en stress slurpt je leeg. Dat houd je niet lang vol, daar wordt je uiteindelijk ziek van.
Daarom beginnen wij elke training met een korte check. Hoe zit je erbij? Welk cijfer geef je deze dag? Heb je gisteravond gewerkt? Wat speelt er op je werk? Hoe gaat het thuis? Dat is allemaal van invloed op jou en op je functioneren. Werk en privé scheiden, dat klinkt misschien goed en professioneel, maar het is in feite onzin. Want wat je op je werk meemaakt werkt door in je privéleven en omgekeerd. Zeker als het heftige dingen zijn.
Wij zijn immers onze eigen tool.
Elmar van Hoevelaak, trainer op het gebied van veiligheid in de zorg en het omgaan met grensoverschrijdend gedrag
Wat zijn de ontwikkelingen op het gebied van veiligheid op de werkvloer?
Veel mensen ervaren een toenemende verzwaring van onze doelgroep. De mensen die wij begeleiden worden complexer, hun problematiek is heviger. Dat komt onder meer doordat mensen niet meer zo makkelijk en ook veel korter worden opgenomen met psychiatrische klachten.
Tegelijkertijd is veiligheid een onderwerp dat we met zijn allen steeds belangrijker zijn gaan vinden. Mensen ervaren bijvoorbeeld dat de criminaliteit toeneemt en dat het op straat steeds onveiliger wordt. De statistieken spreken dat tegen, maar mensen ervaren of voelen dat wel. Dus moeten we daar iets mee.
Een van onze reflexen is dan meestal protocollen! En er is niks mis met een normstellend kader. Goed dat er protocollen zijn, prima dat we die up-to-date houden, maar je kunt er niet alles ingieten. Ik zie een protocol als een kapstok waar in staat wat de organisatie van jou als professional verwacht, en wat jij van de organisatie kan verwachten. Het is daarnaast belangrijk om hierover met elkaar, met je team in gesprek te gaan. Samen afspraken maken, zorgen dat je zoveel mogelijk op één lijn zit.
Wrang genoeg staat veiligheid na een ernstig incident altijd extra in de belangstelling. We zagen dat bijvoorbeeld na de dood van collega Joost Heinen. Dan staat iedereen op scherp.
Een van de acties die daardoor meer onder de aandacht kwam is de persoonlijke alarmknop. Als je in een van onze vestigingen werkt, heb je altijd een porto of een dec telefoon bij je om zo nodig alarm te slaan. Voor ambulante begeleiders die allen bij cliënten op huisbezoek gaan is er de persoonlijke alarmknop. Dat is niet verplicht maar optioneel. Begeleiders kunnen er bij mij een aanvragen.
Waarom doe jij dit werk?
Ik heb ooit in een jeugdgevangenis gewerkt. Daar kwam ik in aanraking met het moeilijke maar fascinerende snijvlak van veilig zijn en je veilig voelen. Door aanhoudende agressie ben ik daar overigens weggegaan. Agressie is een lastige factor in ons werk, waar veel collega’s in meer of mindere mate mee te maken hebben. Daarom is training op dit gebied zo belangrijk. Wij moeten zorgen dat mensen hun werk leuk blijven vinden. Want als je niet met agressie leert omgaan, dan kun je jouw werk niet goed doen en uiteindelijk ga je er misschien zelfs aan onderdoor. Wij proberen collega’s de tools aan te reiken om plezier in hun werk te blijven houden, en daarmee hun werk goed en professioneel te kunnen blijven doen. Dat komt collega’s en cliënten ten goede.
Het gesprek aangaan, bewustwording vergroten en oefenen. Wij laten gecontroleerd een incident plaatsvinden en ga maar handelen. Of juist niet. Mensen hebben vaak het idee dat ze altijd moeten reageren, terwijl even uit de situatie stappen ook een goede optie kan zijn.
Heb je het nou goed gedaan, of is het goed gegaan, vragen wij vaak.
Het gaat om de balans. Als je mensen vraagt: wat vind jij belangrijker, je eigen veiligheid of de werksituatie, dan kiezen negen van de tien het eerste. Maar in de praktijk doen de meesten het tweede. Stress leidt tot een sterke vernauwing van je handelingsopties.
Collega’s vragen wel eens waarom ze van ons niet leren hoe je iemand tegen de grond werkt. Maar dat is in ons werk een wassen neus. Als je zoiets echt zou willen integreren in je handelingsrepertoire, dan zou je dat wekelijks moeten trainen.
Mensen zeggen vaak: ik ben niet zo bang aangelegd. Maar daar gaat het niet om. Als ik heel dicht op jouw lip kom staan, dan ontstaat er stress. Ook al zeg je dat het je niks doet, we meten stress.
Er zit een kant aan ons werk, met name het werk van begeleider, die soms gewoon niet leuk is. Het gaat erom je daar bewust van te worden en daarvan te leren. Zodat je jouw werk met plezier kunt blijven doen. Ik vind het mooi dat ik daar een bijdrage aan kan leveren. Goed kunnen omgaan met onveiligheid in je werk draagt bij aan de houdbaarheid van medewerkers. Dat is belangrijk, want morgen sta je er weer.
Alle collega’s van HVO-Querido volgen de veiligheidstraining. Alle nieuwe medewerkers en de mensen in de zorgteams komen elk jaar op herhaling. Daardoor hoor ik uit de hele organisatie wat er allemaal speelt en welke incidenten er plaatsvinden. Het is goed dat HVO-Querido erkent wat collega’s meemaken en de tijd neemt om serieus met veiligheid aan de slag te gaan.
Want we moeten zuinig zijn op onze medewerkers.
