Abdurahman Burekovic, een bewoner van Team West van HVO-Querido, heeft samen met zijn begeleider Bram Meurkens de marš mira gelopen. Dat is een driedaagse vredesmars in Bosnië en Herzegovina om de slachtoffers van de genocide in Srebrenica te herdenken.
De marš mira is een voettocht van ruim honderd kilometer van Tuzla naar Srebrenica. Dat is de omgekeerde richting van de tocht die mensen in 1995 maakten toen ze de enclave Srebrenica probeerden te ontvluchten. De mars vindt elk jaar plaats op 8, 9 en 10 juli. De deelnemers zijn dan precies op tijd voor de officiële nationale herdenking op 11 juli.
Abdurahman, doorgaans kortweg Burek genoemd, naar zijn achternaam, en Bram vertelden eerder over hun plan om deze vredesmars te lopen (kijk hier voor dat artikel). Nu is de tocht achter de rug en zijn ze weer in Amsterdam. Hoe hebben ze dit avontuur ervaren?
Erkenning
‘De marš mira was heel mooi,’ vertelt Burek, ‘ik kan haast niet wachten tot volgend jaar. Want dan ga ik weer. Het was mooi, het was goed, maar ook heel emotioneel. Het is mijn eigen land, het zijn mijn eigen mensen, dan komt het heel dichtbij.
Iedere inwoner van Bosnië en Herzegovina zou naar mijn mening een keer de marš mira moeten lopen. Het is een vorm van erkenning voor de slachtoffers. Als je het land voelt in je hart, in je bloed, dan moet je dat doen, welk geloof je ook hebt. Dat geldt niet alleen voor Srebrenica, overal op de wereld zijn plekken waar veel onschuldige mensen zijn doodgegaan. Zij verdienen onze aandacht.
Je moet op de mensen blijven vertrouwen. Er is genoeg oorlog geweest. Vrijeme je za mir, het is tijd voor vrede. We moeten respect voor elkaar hebben en elkaar willen begrijpen.’
Burek en Bram met andere deelnemers aan de marš mira met de huidige en de oude vlag van Bosnië en Herzegovina
Emotioneel
‘Door samen te lopen begrijpen wij elkaar beter,’ vervolgt Burek. ‘Ik vind het ook fijn dat Bram nu mijn familie heeft ontmoet en andersom. Mijn familie heeft hem opgenomen als een eigen zoon.’
‘Ik vond het super indrukwekkend,’ aldus Bram. ‘Het was bijzonder door de combinatie van fysieke en emotionele uitdagingen. Vooral de laatste dag, toen we bij de gedenkplaats in Potočari aankwamen, met de namen van alle slachtoffers op de stenen, liepen de emoties behoorlijk hoog op.
Alles bij elkaar liepen er zo’n zesduizend mensen mee. Jong en oud, van veertien tot zeventig, mannen en vrouwen, mensen van over de hele wereld. Voornamelijk moslims, want zij waren de slachtoffers, maar ook mensen van ander geloofsovertuigingen. Mensen liepen zowel individueel als in groepsverband. Wij liepen met een groepje van ruim dertig mensen, bestaande uit veteranen van de politie uit het dorp van Burek.
Bram en Burek
Gastvrij
Het leed van de oorlog gaat over generaties heen. Iedereen is door die oorlog geraakt. Elke familie heeft littekens. Er zit nog veel pijn en verdriet, dat voel je overal. Toch was het geen trieste tocht. Met name de eerste twee dagen werd er veel gesproken, gezongen en gelachen.
Je kreeg al snel het gevoel dat we met z’n allen één grote familie waren. Overal kregen we eten en drinken aangeboden. En niet eten kan absoluut niet. Gastvrijheid is een serieuze zaak in Bosnië. Ik vond het bijzonder om mee te maken hoe open, behulpzaam en vriendelijk iedereen was.
Wat ik ook heel opvallend vond, mensen waren bijna dankbaar dat ik als Nederlander meeliep. Ze waardeerden het enorm dat ik als buitenstaander de moeite nam om mee te doen.
Burek met deelnemers aan de marš mira
Stoer
’s Nachts sliepen we in grote legertenten, die werden voor ons opgezet. Onze bagage ging per auto, tijdens het lopen hadden we alleen een rugzakje bij ons.
Het was goed weer, wel erg warm, boven de dertig graden. Op de langste dag waren we dertien uur onderweg, dan ben je wel klaar. Het was behoorlijk pittig af en toe.
Burek had daar overigens geen last van, die ging als een machine door. Zijn bijnaam uit de oorlog was Rambo. In die tijd was hij blijkbaar ook al een stoere vent. Bij een vecht-of-vluchtreactie kiest hij duidelijk voor het eerste. Dat zag ik terug bij een hoop van die gasten.
Burek te midden van deelnemers aan de marš mira
Oorlog
Een beetje ontbering past er wel bij, het is niet zomaar een tocht. Je loopt de route die mensen in de Bosnische Burgeroorlog ook hebben gelopen, maar dan andersom. Overal zijn nog sporen van de oorlog. We liepen langs oude kleren en schoenen die daar blijven liggen als herinnering. Er worden nog altijd menselijke resten opgegraven. Zo’n duizend mannen en jongens zijn nog steeds vermist. Dat draagt bij aan de emotie.
Stevig
Ik heb veel stevige persoonlijkheden ontmoet tijdens de tocht. Het lijkt alsof Bosniërs weinig ruimte voor zwakte hebben. De verschillen tussen arm en rijk zijn er groot. Ik sprak bijvoorbeeld een jongen van 25 die zestien uur per dag op de vrachtwagen van zijn vader werkt voor vijfhonderd euro in de maand. En hij is geen uitzondering.’
Goed doel
Burek en Bram hebben met hun deelname aan de marš mira ruim 1400 euro aan sponsorgeld opgehaald voor de stichting Vlinder die zich inzet voor kinderen uit Bosnië met een ontwikkelingsstoornis.
(Met dank aan tolk Dajana Smiljic)
