Nieuws

Het Judith van Swethuis bestaat 25 jaar. Althans, het huidige Judith van Swethuis. De voorganger hiervan is al in 1979 door onze organisatie in gebruik genomen. Dat is alleen maar mooi. Want zo kunnen we slechts zes jaar na het zilveren jubileum alweer het gouden vijftigjarige bestaan vieren. Peter Lokkerbol en Evert Bod, twee oud teammanagers van het Judith van Swethuis, nemen ons mee terug in de tijd.

De Queridostichting start in 1969 met het Queridohuis aan het Robert Kochplantsoen in de Amsterdamse Watergraafsmeer. Zowel de stichting als het eerste, en lange tijd enige, huis zijn vernoemd naar prof. dr. Arie Querido, de grondlegger van de sociale psychiatrie in Nederland. Het is ongebruikelijk om een instelling te vernoemen naar een levende persoon, ook al is hij dan inmiddels al een legende. Querido is echter enthousiast over dit eerbetoon.
‘Toen u mij vroeg, mijn naam aan uw huis en uw stichting te mogen verbinden was mijn eerste gedachte: nu is de cirkel gesloten, ik keer terug tot het werk, waarmee ik mijn loopbaan begonnen ben,’ aldus Arie Querido in zijn toespraak bij de opening van het tehuis op 26 november 1970.

Judith van Swet

In 1969 vraagt het bestuur van de Queridostichting de psychiater juffrouw Judith W.M. van Swet om twee dagdelen per week voor de stichting te komen werken als ‘medisch leidster.’ Zij werkt op dat moment bij de GGD op de afdeling Geestelijke Hygiëne als hoofd van de volwassenenafdeling. Judith van Swet wordt voor acht uur vrijgesteld voor de Queridostichting.
Als Judith van Swet vele jaren later bij de GGD met pensioen gaat, wordt haar aanstelling bij de Queridostichting uitgebreid tot twaalf uur per week en krijgt ze de titel medisch directeur.

Queridohuis II

Het Queridohuis is succesvol en barst al snel uit zijn voegen. Men zoekt dan ook ruimte om uit te breiden. In 1975 staat er een gebouw te koop aan de De Mirandalaan, naast het zwembad. Het is een voormalig Joods kindertehuis van de stichting Le-Ezrath Ha-Jeled. Het beeld dat nog altijd naast het Judith van Swethuis staat, herinnert hieraan. Dat was namelijk ooit bedoeld als klimpaal voor dat kindertehuis.
De Queridostichting koopt het pand, de bijbehorende dienstwoningen en 3.700 m2 grond voor 2.800.000 gulden. Nog tijdens de verbouwing, in 1979, verhuizen de eerste bewoners naar het nieuwe pand. Met noemt het voorlopig heel prozaïsch het Queridohuis II.
Bij het afscheid van dr. Judith van Swet besluit men om het nieuwe huis naar haar te vernoemen. Zo valt haar afscheid in oktober 1980 samen met de officiële opening van het eerste Judith van Swethuis.

Het nieuwe Judith van Swethuis

Een kleine twintig jaar later voldoet het Judith van Swethuis niet meer aan de eisen voor privacy, veiligheid en comfort die we voor bewoners wenselijk achten. De Queridostichting verkoopt het pand en de grond aan woningbouwvereniging Het Oosten (samen met de AWV nu Stadgenoot) dat zorgt voor realisatie van nieuwbouw voor onze bewoners op dezelfde locatie. In 1997 wordt het oude pand gesloopt en verrijst het nieuwe, huidige Judith van Swethuis naar een ontwerp van de Belgische architect Bruno Albert. Gebouw De Miranda met zijn karakteristieke glazen kap bestaat uit een combinatie van reguliere woningen (boven) en het Judith van Swethuis (onder).

Verbetering

In 1997 verblijven alle bewoners tijdelijk in verzorgingscentrum Osdorperhof. In het voorjaar van 1998 krijgen bewoners en medewerkers de sleutel van hun lichte en ruime nieuwe onderkomen. De bewoners zijn er flink op vooruit gegaan. Iedereen heeft nu bijvoorbeeld een eigen kamer met wc en douche.
Ruim een jaar later, op 7 juli 1999, is de officiële opening van het Judith van Swethuis. Men noemt het in die tijd een psychiatrische woonvoorziening.

Vieren

‘Vijfentwintig jaar is een mooi rond getal en een uitstekende aanleiding om het jubileum van het Judith van Swethuis te vieren,’ aldus voormalig teammanager Evert Bod, ‘ook al bestaat het dan al langer. In de chronische psychiatrie, of beter gezegd, de langdurige zorg, moet je de kans grijpen als je een succes kunt vieren. Want het Judith van Swethuis is beslist al vijfentwintig jaar een succes. Vind je niet, Peter?’

Waardering

‘Zeker,’ beaamt Peter Lokkerbol, eveneens voormalig teammanager van het Judith van Swethuis, die maar liefst 42 jaar bij HVO-Querido heeft gewerkt. ‘Als je ziet hoe lang heel veel bewoners hier al goed op hun plek zijn. Dat verdient waardering, dan is een feestje zeker op zijn plaats. Het Van Swethuis heeft nog steeds bestaansrecht.’

‘Er is een bepaalde mate van rust, het is allemaal op de menselijke maat.’

Goed gebouw

‘Het is nog steeds een perfect gebouw,’ aldus Evert Bod. ‘Vaak zie je dat een pand na vijfentwintig jaar niet meer helemaal voldoet, maar dit is destijds zo goed bedacht en gebouwd. Het staat nog steeds als een huis. Je kunt er veel mee. Van een kantoor een woonruimte maken bijvoorbeeld, dat gaat heel makkelijk. De gezamenlijke ruimtes zijn ook nog steeds goed. We kunnen hier nog wel vijfentwintig jaar mee door.’

Rijk

‘Het is ons geluk geweest dat het oude huis en vooral de grond was aangekocht door de Queridostichting,’ vertelt Peter. ‘Anders hadden we dit op deze mooie plek in de Rivierenbuurt nooit voor elkaar gekregen. Querido was klein en rijk, HVO was groot en arm.
Er waren vroeger, in de loop der tijd, meer psychiaters in dienst. Nooit fulltime, altijd maar voor een paar uur, allemaal goede mensen. Maar mevrouw Van Swet was wel echt de grande dame onder hen. Ze had je wind er goed onder. Als zij binnenkwam ging iedereen kijken of de dossiers wel echt op orde waren.’

Strak regime

‘Elke week was er een multidisciplinair overleg onder leiding van mevrouw Van Swet,’ herinnert Evert zich. ‘Dan werden alle cliënten uitgebreid besproken. Dan moest je als sociotherapeut, zoals we begeleiders toen noemden, je zaken goed op orde hebben. Van Swet voerde een strak regime. Rust, reinheid en regelmaat. Wat er ook was, hoe jij je ook voelde, iedereen moest vroeg uit bed om naar dagbesteding te gaan. Daar was geen discussie over mogelijk. Het was de tijd waarin de psychiater zo’n beetje alle bepaalde. Niet de begeleider en de cliënt al helemaal niet.’

Resocialisatie

‘Het Queridohuis I, zoals het na de komst van nummer II werd genoemd, voelde vaak meer als een verlengstuk van Santpoort dan als een woonhuis. Je had er drie afdelingen: opname, verblijf en resocialisatie. Dat laatste was zo’n beetje wat nu beschermd wonen is. Het was wel makkelijk en direct in die tijd. Als een bewoner het traject had doorlopen, dan belde je de woningbouwvereniging en dan kreeg de cliënt een woning.’

Duidelijk

‘Aan elke nieuwe bewoner van het Queridohuis vroeg mevrouw Van Swet: wat komt u hier doen?’ aldus Peter. ‘Als de goede man of vrouw dan vertelde op zoek te zijn naar woonruimte, dan kon ie wel gaan. Wij zijn hier geen woningcorporatie, zei mevrouw Van Swet. Er was veel duidelijkheid en niks was vrijblijvend. Je werd geacht naar de activiteiten te gaan. Je moest naar ergotherapie, je moest naar de sociale werkplaats. Je moest thuis eten.’
‘Mevrouw Van Swet kwam een keer op bezoek bij BW Oosterpark,’ vertelt Evert. ‘Daar zaten bewoners die ze nog kende van het Queridohuis. Ze was oprecht geïnteresseerd in de bewoners. Toen een van hen haar een kopje koffie bracht, zei ze: Hartelijk dank, meneer Zus-en-zo. Hoort u momenteel niet op de ergotherapie te zijn?

Andere sfeer

‘Die oude indeling van het Queridohuis zag je terug in de deconcentratie,’ aldus Evert. ‘De afdeling resocialisatie is Beschermd wonen Oosterpark geworden, opname werd BW Indische buurt en verblijf werd eerst Kralenbeek en later BW Diemen.
Het Judith van Swethuis was bedoeld om de stagnering in de doorstroom weg te nemen. Ook daar had en heb je verschillende interne afdelingen. De AB-vleugel was aanvankelijk voor oudere bewoners en de CD-vleugel voor wat jongere cliënten. Dat vertroebelde later door de sluiting van verschillende particuliere tehuizen.
Er was van het begin af aan in het Judith van Swethuis een andere sfeer dan in het Queridohuis.’

Fors

‘Je hoort nu wel eens dat onze doelgroep steeds zwaarder wordt,’ aldus Peter. ‘Maar de bewoners van de eerste verdieping in het Queridohuis waren echt fors psychiatrisch hoor. Zij verbleven met zijn drieën op een kamer. En dat ging goed. Je kon ook nog gewoon ’s avonds de psychiater bellen. Die zei dan meestal: geef hem maar even. Wonen en behandelen waren gescheiden, maar we werkten nauw samen met de behandelaars. Daardoor kon er veel.’

‘Je kunt het Judith van Swethuis zien als Housing First van de langdurige zorg.’

Anders

‘Nu is de begeleiding individueel,’ aldus Peter, ‘tot begin jaren negentig was het veel meer gericht op de groep. De bewoners zijn in al die jaren niet zoveel veranderd, volgens mij. Wij zijn veranderd, wij benaderen mensen nu anders. Veel gelijkwaardiger. Ik geef een voorbeeld. Toen de bewoners het oude Judith van Swethuis moesten verlaten omdat het werd gesloopt, moesten ze zelf kiezen wat ze mee wilden nemen naar hun tijdelijke onderkomen. Daar waren de meesten toen verbaasd over. Ze gingen er van uit dat wij dat “gewoon” bepaalden. Dat kunnen we ons nu bijna niet meer voorstellen. Nu zijn bewoners veel meer betrokken bij hun omgeving.
En de medicatie is in de loop der jaren een stuk beter geworden, minder grof, met minder bijwerkingen. Dat is echt een wereld van verschil. Haldol bijvoorbeeld, dat was vreselijk. Mensen gingen ervan kwijlen en ze kregen een raar loopje.’

Stabiel

‘Je kunt als mens pas groeien en herstellen als de basis op orde is,’ stelt Evert. ‘Een beetje stabiele basis, dat heeft iedereen nodig. Dat doen we als HVO-Querido heel goed.
Je kunt het Judith van Swethuis zien als Housing First van de langdurige zorg. De meeste bewoners zijn stabiel, de hechting is goed. Er is weinig terugval, er zijn vrijwel geen uitplaatsingen. Stabiliteit is bij ons vooruitgang.
Het is best bijzonder dat het Judith van Swethuis al zo lang bestaat en nog steeds zo goed past in onze tijd. Dat komt omdat we bij alles wat we doen nog altijd uitgaan van wat mensen als plezierig wonen ervaren. Het pand is gebouwd als de letter U. Binnenin is veiligheid, maar het is geen gesloten bastion, een kant is open, er is contact met de buitenwereld.’

Dromen

‘Iedereen kan zichzelf zijn bij het Judith van Swethuis,’ aldus Peter. ‘Er is een bepaalde mate van rust, het is allemaal op de menselijke maat. Dat je hier zolang kunt wonen als je zelf wilt, geeft mensen rust en kracht. Bewoners mogen hun dromen hebben. Dat moet je niet bagatelliseren, maar juist stimuleren. Als bewoners denken dat ze meer zelfstandigheid aankunnen, dan zeggen wij: prima, probeer het maar. Je kunt altijd weer terugkomen als dat nodig is.
De meeste mensen wonen hier vrij lang. Als toetssteen hadden we de vraag: zou jij je vader of moeder hier laten wonen? Zeg je ja, dan zit je goed. Zeg je nee, dan heb je nog wat te verbeteren.
Bewoners zijn op hun beurt betrokken bij het personeel. Ik ben nu al een paar jaar weg, maar als ik hier ben, vragen ze nog altijd hoe het bijvoorbeeld met mijn dochter gaat. Je wordt ook een deel van hun leven.’

Huiselijk

‘Het Judith van Swethuis is het huis van de bewoners. Wij werken er. Samen proberen we te zorgen voor een huiselijke sfeer. Dat is heel belangrijk. Het zit ‘m in de inrichting en aankleding van het gebouw en vooral in de aandacht en de bejegening,’ aldus Evert. ‘Je zet dus niet het eten op tafel en loopt weg. Nee, je dekt de tafel met een beetje cachet en je eet gezellig samen met de bewoners. Het zijn vaak kleine dingen. Je loopt bijvoorbeeld niet als een cipier met een grote sleutelbos door het huis. In de grote zaal zet je af en toe een muziekje aan, net als thuis. Als het warm weer is, dan ga je een ijsje eten, net als iedereen. Af en toe maak je een uitstapje, dan ga je bijvoorbeeld naar Artis, zoals elke Amsterdammer.
We nemen mensen even mee het leven in. Als er veel chaos in dat koppie zit dan raak je soms de draad kwijt. Dat geeft niks, dan nemen wij je bij de hand.’