Een ervaring die grote impact heeft (gehad) op je leven kan je vakmanschap versterken. Vanuit die visie wil HVO-Querido ervaringsdeskundigheid van medewerkers inzetten. Directeur HRM Annet Kunz vertelt hoe je die vaardigheid kunt ontwikkelen en ook waarom die voor de hele organisatie waardevol is.
Bijna iedereen maakt in de loop van zijn of haar leven wel iets ingrijpends mee. Denk aan een verlies, ziek zijn of er mentaal doorheen zitten. Zo’n ervaring kan je kijk op je eigen bestaan en je medemens veranderen. Niet voor niets vinden lotgenoten steun bij elkaar. Zij kunnen zich vanuit hun eigen verhaal goed voorstellen wat de ander doormaakt.
Ook in je werk kan een doorleefde ervaring veel toevoegen, in die zin dat je begrijpt waar een cliënt mee worstelt en aanvoelt wat hem of haar verder kan brengen. Als organisatie die open wil staan voor mensen van alle achtergronden zet HVO-Querido daarom ervaringsdeskundigheid in als competentie. Daarover gaat dit vraaggesprek met Annet Kunz, directeur HRM. ‘HVO-Querido ziet ervaringsdeskundigheid van medewerkers als kennisbron’, legt ze uit. ‘Het is voor ons werk een waardevolle aanvulling op wetenschappelijke inzichten en de Krachtmethodiek die we al langer hanteren.’
Wat hebben cliënten eraan als medewerkers een eigen, verwerkte ervaring inzetten in hun werk?
Annet: ‘Ik denk dat het de kwaliteit van de begeleiding kan versterken, omdat je daarin vanuit jouw verhaal het begrip voor cliënten beter kunt meenemen.’
Wat brengt het medewerkers zelf?
‘Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie heeft een op de vier mensen ooit te maken met psychische problemen. Dus is het ons allen niet vreemd. Bij HVO-Querido werken veel mensen die persoonlijk of van dichtbij ervaringen hebben op dit vlak. Als je die professioneel kunt inzetten, maakt het je nog beter in je werk.
Ook in bredere zin draagt ervaringsdeskundigheid als het goed is bij aan een veilige werkcultuur. Als in jouw team een collega daarmee bezig is, zie je dat misschien als aanleiding om eens met hem of haar te praten. Hopelijk ontstaat zo gaandeweg in het hele team meer openheid over eigen ervaringen.’
Hoe ziet professionalisering van ervaringsdeskundigheid er eigenlijk uit?
‘Medewerkers die deze vaardigheid willen ontwikkelen volgen eerst een oriëntatiecursus bij het Herstelbureau. Daarna kunnen ze kiezen uit verschillende vervolgopleidingen en doen ze elk jaar mee aan intervisiebijeenkomsten en een scholingsdag. We hebben een zogeheten addendum opgesteld, oftewel een stappenplan en beschrijving van hoe HVO-Querido ervaringsdeskundigheid als competentie erkent.’
Zowel de cursus als vervolgopleiding zijn verplicht. Waarom?
‘Door de scholing te volgen versterk je je vakmanschap en dat gaat verder dan een eigen ervaring hebben. Verplichte begeleiding klinkt misschien streng, maar daarmee willen we voorkomen dat de inzet van eigen ervaring cliënten niet helpt of dat medewerkers er zelf door in de knel raken. Dat is in het verleden soms gebeurd door gebrek aan ondersteuning.’
Annet Kunz
Want het kan pittig zijn om terug te kijken op een ingrijpende ervaring in je eigen leven…
‘Zeker, je weet niet altijd van tevoren wat dat losmaakt. Ongeveer 35 collega’s volgen het traject inmiddels en zij zijn daar positief over. Ze vertellen dat ze beter inzicht krijgen in wat er met hen is gebeurd en wat ze daar op een professionele manier mee kunnen. Zonder begeleiding voel je je misschien eerder overvallen door emoties bij een onverwachte confrontatie, want je draagt die ervaring nu eenmaal met je mee. Via scholing leer je om te gaan met wat je hebt meegemaakt – hoe intensief het traject ook kan zijn – waardoor je steviger in je schoenen staat.’
De competentie ervaringsdeskundigheid komt in je personeelsdossier. Staat daar ook bij om wat voor ervaring het gaat?
‘Nee, dat is vertrouwelijk.’
Ervaringsdeskundigheid is een verrijking van je functie. Betekent dat ook meer verantwoordelijkheden of een hoger salaris?
‘In GGZ-instellingen zie je vaak dat mensen de functie ervaringsdeskundige hebben. Bij HVO-Querido werkt dat anders: je hebt al een functie en daar kun je een specialisatie aan toevoegen. Ervaringsdeskundigheid is er een van. Die verrijkt je werk zeker, maar betekent geen verzwaring van je functieniveau, daarom komen er geen verantwoordelijkheden of salaris bij.’
Moet je eigen ervaring iets te maken hebben met het werk dat je doet?
‘Het gaat om eigen ervaringen die (langdurig) van invloed zijn geweest op je leven en waarin je een herstelproces hebt doorgemaakt. Denk bijvoorbeeld aan ervaring met schulden, armoede, dakloosheid, trauma, psychische kwetsbaarheid of een verslaving. Het hoeft niet per se iets te zijn wat je zelf aan den lijve hebt ondervonden, maar de ervaringsdeskundigheid gaat altijd wel over jouw ervaring. Stel dat je een broer of zus hebt die dakloos is, dan hebben we het over hoe het voor jou is om met die situatie te leven.’
Waar ligt de grens tussen je eigen verhaal willen vertellen en anderen daarmee kunnen steunen?
‘Om je eigen ervaring te kunnen inzetten in je werk is in ieder geval nodig dat je kunt reflecteren op wat je hebt meegemaakt. Dat wil zeggen dat je je bewust bent van wat de ervaring met jou heeft gedaan en dat is moeilijk(er) als je zelf nog midden in het herstel- of verwerkingsproces zit. Juist daarom is het belangrijk dat iedereen die zijn of haar ervaringsdeskundigheid wil ontwikkelen daar ondersteuning bij krijgt.’
Is er het streven dat zo veel mogelijk of in ieder geval een minimumaantal medewerkers hun ervaringsdeskundigheid willen ontwikkelen?
‘Daar hebben we bewust geen doelstelling voor bepaald. Want het is aan medewerkers zelf of ze hiervoor kiezen. We willen het niemand opleggen om eigen ervaring te delen.’
Verwacht je dat er veel nieuwe verhalen naar voren zullen komen?
‘Ik weet niet of dat gaat gebeuren. Ik hoop vooral dat we een nog veiligere cultuur kunnen creëren waarin vanzelfsprekend ruimte is om eigen ervaringen te delen. Ik hoor soms nog van mensen dat ze dat niet durven, uit angst dat collega’s of hun leidinggevende anders naar ze gaan kijken. Het zou mooi zijn als er onder andere door deze ontwikkeling in de hele organisatie meer openheid komt.’
