Veel medewerkers van HVO-Querido vinden destigmatisering belangrijk en willen ermee aan de slag. Dat is mooi, want destigmatiseren kunnen we alleen samen. De vraag is wel vaak: hoe doe je dat dan? Om die vraag te beantwoorden is er een destigma-team opgezet. Wie zijn deze mensen en wat beweegt ze? Enkele leden van dit team stellen zich voor.
‘Het destigma-team van HVO-Querido bestaat uit vijftien mensen over de volle breedte van de organisatie,’ vertelt Luca Koppen (1993), beleidsadviseur bij ons Herstelbureau. ‘Samen hebben we eerst een visie op destigmatiserend werken opgesteld. Dat was geen doel op zich, we wilden een kort en praktisch uitgangspunt hebben om vervolgstappen te kunnen zetten. Dan moet je gezamenlijk vaststellen dat je over dezelfde dingen praat.
Nu gaan we aan de slag met het vertalen van die visie naar de praktijk van alledag. Want daar gaat het om, het bieden van goede, menselijke, persoonsgerichte zorg. Middels een pilot gaan we kijken wat er nu daadwerkelijk nodig is voor teams om destigmatiserend te werken.’
Herstel
Bram Ploeger (1980) werkt al geruime tijd bij HVO-Querido. Hij begint in 2005 als stagiair, werkt als begeleider en zorgcoördinator bij VIP en is inmiddels adviseur bij de afdeling Kwaliteit en zorgbeleid. Waarom zit hij in het destigma-team?
‘Enerzijds om ervoor te zorgen dat de hele organisatie goed wordt gerepresenteerd, dus ook iemand van beleid erbij,’ vertelt Bram. ‘Anderzijds omdat ik voortdurend ervaar hoe ontzettend belangrijk het onderwerp is in ons werk. Er rust bijvoorbeeld een taboe op mentale gezondheid. Stigma belemmert het herstel van mensen. Terwijl dat helemaal niet nodig is. Dus alles wat we kunnen doen om stigma tegen te gaan, helpt mensen vooruit. Hoe vaak ik niet van mensen heb gehoord: ik ben niks waard. Zelfstigma is dus ook een belangrijke factor.
Als openlijk queer persoon heb ik er ook persoonlijk mee te maken. In mijn dagelijks leven en bij HVO-Querido.’
Het destigma-team van HVO-Querido
Woorden
Yafit Taranto (1977) is begeleider bij de afdeling Beschermd wonen Zuid van HVO-Querido en medewerker naastenbeleid. Waarom zet zij zich in voor het destigma-team?
‘Als ervaringsdeskundige ervaar ik dagelijks hoeveel impact stigmatisering heeft,’ aldus Yafit. ‘Het zit voor een deel in de taal die wij hanteren, de woorden die wij gebruiken. Wij denken in woorden. Daarin komt onze enorme drang tot classificeren naar voren. Alles in een hokje willen stoppen. Hoe makkelijk hebben wij het niet over cliënten en klanten, praten we over diagnoses en indicaties? Ook op momenten dat zoiets niet per se nodig of relevant is.’
Kantelpunt
‘Ik wil een wereld waarin we mensen niet langer diskwalificeren (de kern van stigmatisering) met woorden’, vervolgt Yafit. ‘Eén van de redenen waarom ik in het destigma-team zit, is dat ik dat bewustzijn wil creëren. Voor mij persoonlijk zijn de zorgverleners die mij als mens hebben gezien en behandeld een kantelpunt geweest. Dat heeft mij de ogen geopend. Zo wil ik zelf worden benaderd en zo probeer ik anderen te bejegenen. Daarom spreek ik niet van cliënten. Ik zeg liever: de mensen voor wie ik werk. Het is mijn droom om een nieuw lexicon te bedenken.’
Yafit en Bram
Spiegel
‘Zelf heb ik ook wel eens een diagnose gekregen,’ vertelt Bram. ‘Ik heb overwogen om open te zijn over mijn kwetsbaarheid en bijbehorende diagnose, maar heb mezelf die ruimte niet gegeven. Vooral in de eerste jaren had ik het idee dat dat ten koste zou gaan van mijn autoriteit of overwicht. Als zorgcoördinator wilde ik toch in eerste instantie vooral een rots in de branding voor het team zijn. Ik vind het mooi om te zien dat deze zaken steeds meer samen kunnen gaan.’
‘Dat laat zien hoe sterk stigma’s zijn,’ aldus Yafit. ‘Open zijn wordt tegen je gebruikt. Onze omgang daarmee laat zien hoe wij als beschaving veranderen. Taal is een belangrijk gereedschap. Taal is de spiegel waarin wij naar elkaar kijken.’
‘Veel mensen realiseren zich niet hoe gevoelig taalgebruik ligt,’ vult Bram aan. ‘Het zijn vaak grapjes, lollig bedoeld, zonder slechte intenties, het is maar kantinepraat. Maar het gaat toch over tafel. En veel mensen ervaren het niet als lollig. Daardoor voel je dat je alleen staat.’
Basishouding
Daarom is het zo belangrijk om met dit thema bezig te zijn. ‘In onze visie op destigmatiserend werken staat waar we het nu eigenlijk over hebben en hoe onze visie daarop zich verhoudt tot de krachtmethodiek. Want destigmatisering staat niet op zichzelf, het moet overal in terugkomen, het moet onderdeel van de basishouding worden van iedereen bij HVO-Querido’, aldus Luca.
Reflecteren
‘Wij moeten bewust bekwaam leren omgaan met stigma,’ aldus Yafit. ‘Onze visie vertalen naar gereedschappen waarmee collega’s aan de slag kunnen. Die zoektocht maakt het interessant. Reflecteren op je eigen aannames, je eigen gedrag en de invloed die dat heeft. Dat maakt je tot een betere begeleider. En dat maakt mijn werk in het destigma-team zo boeiend.’
Lastig
‘Je komt er naar mijn idee nooit helemaal onderuit,’ stelt Bram. ‘Je ontkomt er soms niet aan om dingen te benoemen die pijnlijk zijn. Er is niet altijd een alternatief. Andere partijen, ketenpartners, hanteren soms andere termen die bijvoorbeeld wel op diagnosen zijn gebaseerd. Dat is een schuurpunt. Je wilt elkaar wel blijven verstaan.’ ‘Dit laat de complexiteit van destigmatisering zien’, aldus Luca, ‘daarom is het nodig om het gesprek hierover met elkaar aan te gaan, en met elkaar bewust zijn en te reflecteren op die complexiteit.’
Inception
‘In de film Inception van Christopher Nolan is het inplanten van een idee in iemands geest het grootste en moeilijkste wapenfeit,’ aldus Yafit. ‘Zo zie ik het invoeren van destigmatiserend werken ook. Als het idee, het zaadje, eenmaal is geplant, als we dat voor elkaar krijgen dan kunnen we verder. Als we beseffen hoe groot de impact is van stigma op herstel. Als we kritisch blijven kijken naar ons handelen. Als we ons bewust zijn van onze eigen vooroordelen, dan zijn we op de goede weg. Het is complex, er is niet één antwoord. Dat is een deel van de schoonheid.’
Vorige maand stond er een artikel over destigmatisering van HVO-Querido op de website van Valente.
