Tot 1 januari van dit jaar was Conrad Köckert programmadirecteur bij HVO-Querido voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne. Nu gaat hij weer iets anders doen. Hoe kijkt hij terug op deze periode? Wat heeft hij ervan geleerd?
Conrad Köckert (1978) wordt geboren in het Duitse Halle, een stad in de buurt van Leipzig. Op zijn negentiende jaar komt hij naar Nederland om zijn vervangende dienstplicht te vervullen als vrijwilliger bij een daklozenopvang. Toen is hij naar eigen zeggen ‘blijven plakken.’ Hij studeert sociologie aan de Vrije Universiteit en werkt onder meer bij de Regenbooggroep. Op 12 februari 2018 gaat hij bij HVO-Querido aan de slag als teammanager van de Havenstraat, toentertijd een opvang van ons in het voormalige Huis van Bewaring in de Schinkelbuurt.
Veel te winnen
‘Die koepelgevangenis deed eerst dienst als winteropvang. Daarna bleef de locatie nog een tijdje bij onze organisatie in gebruik. Deels voor economisch daklozen en deels voor de opvang van ongedocumenteerden, een boeiende doelgroep. Een grote, gemarginaliseerde groep mensen waar nog heel veel voor te winnen valt. Omdat ze zo weinig hebben, maak je al snel het verschil. Ze kwamen toen echt uit een beroerde situatie. Er was mondjesmaat minimale opvang. BBB heette dat, bed, bad en brood. Heel sober allemaal. ’s Nachts opvang en overdag naar buiten, weer of geen weer, ongeacht iemands toestand.
Conrad met Anita Schaaij in het voormalige Huis van Bewaring aan de Havenstraat
Actievoeren
Het was de tijd dat de actiegroep We Are Here het ene na het andere pand kraakte in de stad. Zo kregen we kortstondig te maken met onderkomens als de Vluchtkerk, het Vluchtkantoor, de Vluchtgarage en zo verder. Zij werden daarbij geholpen door ervaren krakers en actievoerders en ze hadden hun PR goed op orde. Die druk heeft er mede toe geleid dat de opvang van ongedocumenteerden is verbeterd.
Perspectief
HVO-Querido heeft lang gepleit voor een extra B, van begeleiding, erbij en inmiddels hebben we voor ongedocumenteerden 24-uursopvang. Zodat ze kunnen werken aan een duurzaam perspectief. Het stadsbestuur van Amsterdam heeft zich hard gemaakt voor de belangen van deze mensen. Dat heeft in 2019 onder meer geresulteerd in de LVV, de Landelijke Vreemdelingenvoorzieningen. Dat is met name de verdienste van wethouder Rutger Groot Wassink, die zich al jaren beijvert om de positie van ongedocumenteerden te verbeteren.
Conrad ontvangt in 2019 een delegatie van GroenLinks bij de Derkinderenstraat, een opvang voor ongedocumenteerden van HVO-Querido
Verdrukking
Na de landelijke verkiezingen van vorig jaar maak ik me zorgen om de toekomst van ongedocumenteerden in Amsterdam. In verschillende partijprogramma’s staat stevige taal over deze mensen. Dat gaat richting strafbaarstelling. Zo helpen we kwetsbare mensen verder de verdrukking in.
Het is welbeschouwd een schizofrene situatie. De opvang van ongedocumenteerden bestaat als resultaat van falend overheidsbeleid. Terugsturen naar het land van herkomst lukt niet. Maar mensen verdwijnen niet, ze blijven hier en dus moeten we er iets mee. Om mensen terug te sturen, moet je betere afspraken maken met andere landen. Dat blijkt in de praktijk heel moeilijk.
2020, bezoekers van de gemeente Amsterdam bij de Walborg, dan een opvang voor ongedocumenteerden van HVO-Querido
Vluchtelingen uit Oekraïne
Toen was daar ineens de oorlog in Oekraïne en kwamen er vluchtelingen. HVO-Querido heeft meteen besloten iets voor deze mensen te willen betekenen. Toen er een locatie moest worden opgezet, was ik intern een van de eersten die zei: ik wil en doe dat wel. Dat kon ook omdat ik in de persoon van Aisser Alnima een supergoede collega had aan wie ik veel kon overlaten. Zij is niet voor niets teammanager geworden. Zo had ik mijn handen min of meer vrij voor de vluchtelingen, zonder het gevoel te hebben de ongedocumenteerden in de steek te laten.
Tweeduizend mensen erbij
Op 11 maart 2022 arriveerden de eerste vluchtelingen uit Oekraïne in het WOW-hostel, onze eerste opvanglocatie voor deze doelgroep. Al snel volgde een opvang in Ouderkerk en kregen we het hotel aan de Boelelaan erbij. Ondertussen zorgde mijn collega Jolanda Verkuijl voor opvang van Oekraïners in een groot aantal hotels in de Haarlemmermeer.
Het ging echt hard. Al snel vingen we in Amsterdam ruim duizend mensen extra op en in de gemeente Haarlemmermeer ook nog eens duizend. Dat is bijna de helft van het aantal reguliere cliënten van HVO-Querido erbij.
Conrad in maart 2022 met het eerste team voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne in het WOW-hostel
Organiseren
Toen heeft het managementteam van HVO-Querido besloten om hier per 15 juli 2022 tijdelijk een zogeheten programmadirecteur voor aan te stellen. Want er was zoveel te doen, zoveel ontwikkelingen volgden elkaar snel achter elkaar op. In het begin van de oorlog kon niemand er iets zinnigs over zeggen. Hoe lang gaat dit duren? Hoeveel mensen gaan er komen?
Het was mijn opdracht om een opvangorganisatie neer te zeten die flexibel kan inspelen op grote vragen uit de samenleving. Want die zijn er. Vandaag het een, morgen weer het ander. Om niet helemaal geleefd te worden moet je dan een eigen koers kunnen varen. Het helpt om te kunnen zeggen: zo doen we dat bij HVO-Querido, dit is onze lijn. Dat geeft duidelijkheid aan de handelen, daar was ook intern behoefte aan.
Zelfstandig
Zoiets optuigen betekent ook mensen aannemen. Eerst maakten we veel gebruik van uitzendkrachten, maar gaandeweg wilden we meer vast personeel. We hebben na een tijdje de overgang gemaakt van alleen noodopvang naar ook semipermanente opvang. Dat betekent verhuizen en dat maakt veel los en geeft stress. Mensen zijn net een beetje gewend aan hun nieuwe omgeving en dan moeten ze weer ergens anders naartoe.
Van de opvang van vluchtelingen uit Syrië hadden we al geleerd dat het loont om mensen zoveel mogelijk zelfstandig te laten zijn. Een mooi voorbeeld daarvan is zelf kunnen koken. Dat is een stuk cultuur en identiteit dat je nog hebt, dat moet je koesteren. Zo kunnen mensen laten zien waar ze goed in zijn. Ze kunnen daarmee ook iets delen en geven.
Talentenshow voor ongedocumenteerden aan de Plantage Muidergracht, 2022
In de bres
HVO-Querido is goed in het ondersteunen van mensen die zorg nodig hebben. Wij zijn er voor mensen in een kwetsbare positie. En we vinden ook dat we goed zijn in het bieden van noodopvang. Wij springen snel in de bres voor mensen als dat nodig is. De vluchtelingen uit Oekraïne verschillen nogal van onze andere doelgroepen. Het is een dwarsdoorsnede van de bevolking. Ze hadden gisteren nog een baan en een huis, ze zijn heel zelfredzaam. Ze hebben recht op dezelfde basisvoorzieningen als iedereen, ze mogen werken.
Daarom zeggen wij als HVO-Querido ook dat wij mensen zonder hulpvraag op den duur niet blijven ondersteunen en zullen wij onze inzet in de semipermanente opvang afbouwen.
Solidair
Er is veel solidariteit met deze vluchtelingen in de wijken. Met name in het begin waren er veel mensen die zich spontaan als vrijwilliger kwamen aanmelden. Superlief. Veel mensen wilden iets doen, helpen. Er zijn veel goederen ingezameld, mensen kwamen langs onze opvangvoorzieningen om spullen te brengen. Babybedjes, kinderkleren, speelgoed, echt van alles. Die bereidheid om te helpen vond ik hartverwarmend om te zien.
Bij de Opvang Anderlechtlaan, 2023
Knellen
De opvang van vluchtelingen uit Oekraïne lijkt nu “gewoon” te zijn geworden. Het hectische van het begin is er weliswaar af, maar er komen nog altijd Oekraïners in Nederland aan die om opvang vragen. Het ziet er niet naar uit dat de oorlog binnenkort over is. Over de hele linie loopt ook de opvang van mensen uit Oekraïne tegen de gigantische huisvestingsproblemen aan die we in ons land hebben. De weinige beschikbare plakken moeten bovendien worden gedeeld met statushouders, asielzoekers en eigen daklozen. Het knelt al een tijdje en het begint steeds meer te knellen.
Geven en nemen
De noodopvang van vluchtelingen is leuk werk, boeiend en leerzaam. Samen met veel andere mensen til je iets van de grond dat heel noodzakelijk is. Het geeft een beetje de energie van de winteropvang. Met z’n allen de schouders eronder en gaan.
Als directeur sleep je dan niet met bedden, maar ben je bijvoorbeeld in gesprek met de ketenpartners, het Leger des Heils, de Regenbooggroep, het Rode Kruis en gemeenten, om te zien hoe het beter kan. Daar heb er veel van geleerd.
Er was geen handboek voor. Wat is er nodig voor mijn portefeuille, in samenhang met de rest van de organisatie? Want je doet het met elkaar. Je maakt gezamenlijk gebruik van dezelfde ondersteunende diensten, van dezelfde backoffice. Dus je moet geven en nemen, anders worden we gek van elkaar.
Bevlogen
Ik heb ook geleerd dat er ongelooflijk veel goede en bevlogen mensen bij HVO-Querido werken die met z’n allen heel veel werk verzetten en gaan voor onze doelgroep. Petje af.
HVO-Querido toont echt lef door telkens weer de deur voor mensen open te zetten bij crises. Dat maakt het in mijn ogen een mooie organisatie. Een breed aanbod voor een diverse doelgroep en er bij al die verschillen toch met z’n allen vol overtuiging voor gaan.
Conrad Köckert, 2024
Overkoepelend
In de positie van directeur ben je meer overkoepelend bezig. Dat bepaalt je blik. Ik zat niet in het MT, wel in het directieteam. Je naar buiten verhouden is soms makkelijker dan naar binnen, heb ik gemerkt. Naar buiten neem je de titel mee, naar binnen moet zo’n rol meer innemen.
Het is voor mij nog te vroeg voor een afgewogen evaluatie, maar ik houd wel van het wat meer abstracte en overkoepelende denken over visie en strategie. Ik ben dankbaar dat ik dat heb mogen ervaren. Het heeft mijn professionaliteit verrijkt.
Kiezen
Deze ervaring heeft me helpen kiezen waar ik naartoe wil. Nu ga ik op detacheringsbasis een tijdje voor de gemeente Amsterdam werken. Daar ga ik een programma opzetten om de mentale gezondheid van vluchtelingen te bevorderen. Er is nog niet zoveel op dat gebied in de stad. Hoe kunnen we het aanbod van de GGZ bijvoorbeeld beter laten aansluiten op vragen van vluchtelingen?
Dus net als Omtzigt, een functie elders, haha.’
HVO-Querido vangt nog altijd een groot aantal vluchtelingen uit Oekraïne op in Amsterdam en Haarlemmermeer. Deze teams zitten in zorgportefeuille A van Barbra Velthuizen.
