De leden van het destigma-team van HVO-Querido voeren in hun eigen teams een pilot uit waarin ze onderzoeken wat er nodig is om destigmatiserend werken in de praktijk mogelijk te maken. Een gesprek hierover met vier collega’s van twee afdelingen: Team Centrum en de Passeerdersstraat.
Bij Team Centrum spreken we met begeleiders Anna Rooijmans en Vera Wolfs.
‘Wij zijn begonnen met een 0-meting om te kijken waar we staan,’ vertelt Anna. ‘Daarbij bleek al meteen dat er veel bereidheid in ons team is om het onderwerp aan te pakken en ook dat stigma een lastig begrip is. Voor sommige collega’s is het nieuw en mensen verstaan er allemaal net iets anders onder. We hebben geprobeerd om het positief te benaderen. Dus niet drammen: dit is fout en dat mag je niet zeggen. Het gaat ons meer om de bewustwording. Inzien dat we allemaal wel eens op een stigmatiserende manier praten, vaak onbedoeld. Mensen linken gedrag bijvoorbeeld makkelijk aan een stoornis en zeggen dan dingen als: tja, zo zijn borderliners nu eenmaal hè.’
Open
‘Het kan lastig zijn om elkaar hierop aan te spreken,’ aldus Vera. ‘Wij denken dat een paar tools om dat gesprek in alle openheid aan te gaan heel welkom zouden zijn. Dat geldt niet alleen voor collega’s onderling, maar ook bij gesprekken met cliënten. Er zijn namelijk behoorlijk veel cliënten die zichzelf stigmatiseren. Denk aan: dat kan ik toch niet met mijn kwetsbaarheid, mijn verslaving of noem maar op.’
Destigmatiserend werken bij Team Centrum, Vera en Anna
Ingevlochten
‘We willen destigmatiserend werken niet als een losstaand thema brengen,’ vervolgt Anna, ‘niet als “weer iets erbij wat we ook weer moeten,” maar als een integraal onderdeel van onze manier van werken. Aansluiten bij dingen die er al zijn. Net zoals we het normaal vinden dat we respectvol met elkaar omgaan, zou destigmatisernd werken in onze methodieken en processen ingevlochten moeten raken. Het moet in ons DNA gaan zitten. Zo doen we dat bij HVO-Querido.’
Breed gedragen
‘En het moet door het hele team worden gedragen, iedereen moet zich eigenaar voelen,’ vult Vera aan. ‘Laatst hoorde ik: laat Vera het maar niet horen! Een grapje natuurlijk, maar om echt te beklijven moet destigmatiserend werken verder gaan en niet alleen een onderwerp zijn waar Anna en ik warm voor lopen.’
‘Soms leiden collega’s het in: ik ga nu iets heel stigmatiserends zeggen,’ aldus Anna. ‘Dat laat in ieder geval zien dat de bewustwording begint te werken. Maar je zou het dan ook op een andere manier kunnen zeggen. Het goede voorbeeld geven helpt enorm.’
Aandacht
‘Destigmatiserend werken betekent niet dat dingen niet benoemd mogen worden,’ zegt Vera. ‘Het is niet wegkijken voor de lieve vrede. “Je mag ook niks meer zeggen tegenwoordig,” gaat niet op. Je kunt alles zeggen. Je kunt ook klagen zonder te stigmatiseren.
Ik vind trouwens dat we het over het algemeen best aardig doen bij HVO-Querido op dit gebied. Er is aandacht voor, mensen durven vragen te stellen. Stigmatiserend taalgebruik valt me nu vooral op bij contacten met externe partners.’
‘Het lijkt ons goed om in de pilot zoveel mogelijks tips en best practices te verzamelen, wat werkt en wat niet, aldus Anna. ‘Dus ook de blunders, want daar leer je van.’
Destigmatiserend werken bij de Passeerderstraat, Sanne en Paul
Bewustzijn
Bij de Passeerdersstraat spreken we met begeleiders Sanne Rol en Paul ten Holder.
‘In ons team ging het in eerste instantie om de definitie,’ vertelt Sanne. ‘Wat bedoelen we precies met destigmatiserend werken? Wanneer is iets een stigma en wanneer niet? Door het er regelmatig over te hebben, is het onderwerp wel gaan leven. Ik merk dat we elkaar er soms op wijzen. Het gaat daarbij vooral om het creëren van bewustzijn, we hoeven elkaar niet te veroordelen. Het is nu zaak om ervoor te zorgen dat het een aandachtspunt blijft.
Humor
Wij doen best veel met humor. Dat is op zich een prettige manier van werken, elkaar open en met een lach aanspreken. Maar het is ook een valkuil. Want hoe serieus nemen we het dan en voelen we de lading van onze woorden wel? Humor blijft lastig. Houden we het daarmee niet te klein? Het is niet zo dat grappen maken niet meer kan, maar wees je bewust van de impact.
Voor mij is het een paradox. Ik denk dat wij met z’n allen het idee hebben dat wij niet zo erg stigmatiseren, maar misschien komt dat wel omdat we het zelf niet zien. Misschien is het wel een blinde vlek. En wie ziet die?’
Bespreekbaar
‘Iedereen heeft vooroordelen, ook al is dat onbewust,’ stel Paul. ‘Wij denken nu eenmaal in hokjes en categorieën. Ik denk wel dat wij er als team voor open staan elkaar bij de les te houden, om stigma bespreekbaar te maken en aan te pakken. En vergeet ook de bewoners niet. Hoe vaak heb ik niet gehoord: dat kan ik niet, want ik ben patiënt.’
Wij/zij
‘Destigmatiserend werken zit soms in kleine dingen,’ zegt Paul. ‘Er even op letten dat je in de rapportage zo objectief mogelijk bent bijvoorbeeld. Mensen als mens behandelen, zoals je zelf ook bejegend zou willen worden.’
‘Hoe goed wij het ook bedoelen, ik denk dat veel bewoners toch polarisatie ervaren, een wij/zij tussen zichzelf en de begeleiding,’ aldus Sanne. ‘Het gaat erom dat je met respect en zonder stigma naast bewoners gaat staan. Door te blijven geloven in de kracht en de mogelijkheden van mensen, en dat ook uit te stralen, kunnen wij misschien iets van die tweedeling wegnemen.’
