Het nieuwe beleid van de gemeente Amsterdam voor ongedocumenteerde mensen betekent het definitieve einde van de sobere en grootschalige Bed, Bad en Brood-voorzieningen. Ongeveer vijfhonderd mensen zonder verblijfspapieren verhuizen naar kleinschalige 24-uurslocaties. Daar krijgt iedereen anderhalf jaar de tijd om een vastomlijnd toekomstplan te maken. Wat houdt de nieuwe werkwijze precies in? Wat betekent het voor de mensen in de Bed, Bad en Brood-voorzieningen van HVO-Querido?
Mensen die op bankjes hangen en zichtbaar de tijd doden. Conrad Köckert ziet het regelmatig in de drie grootschalige Bed, Bad en Brood-voorzieningen voor ongedocumenteerden van HVO-Querido, waar hij als teammanager verantwoordelijk voor is. ‘Veel mensen die hier wonen, ervaren hun situatie op dit moment als uitzichtloos. Er zit geen beweging in. Soms zie je dat letterlijk in de lichaamstaal van mensen terug.’
Nieuwe werkwijze
Ongedocumenteerden die zonder enig perspectief in opvanglocaties verblijven. De gemeente Amsterdam wil dat hier verandering in komt. Daarom wordt sinds begin juli een nieuwe werkwijze ingevoerd voor de opvang en begeleiding van mensen zonder verblijfspapieren, die de asielprocedure in Nederland zonder succes doorlopen hebben. Ongeveer 350 van hen verblijven momenteel in de grootschalige Bed, Bad en Brood-voorzieningen van HVO-Querido. ‘Deze mensen moeten Nederland eigenlijk verlaten’, zegt Arjan Spit, een van de twee programmamanagers Ongedocumenteerden van de gemeente Amsterdam. ‘Maar om uiteenlopende redenen gebeurt dat in de huidige situatie nauwelijks.’
Walborg, een van de locaties waar HVO-Querido ongedocumenteerden opvangt
Kleinschalige locaties
Het nieuwe beleid betekent het afscheid van de Bed, Bad en Brood-voorzieningen, de sobere en grootschalige avond- en nachtopvangcentra voor ongedocumenteerden. De ambitie van het stadsbestuur is om vijfhonderd mensen onder te brengen in ongeveer tien kleinschalige 24-uurslocaties. Spit: ‘Hier worden mensen begeleid door organisaties als Vluchtelingenwerk. Die brengen in kaart of er nog juridische mogelijkheden zijn voor een langer verblijf in Nederland. Dat is niet eerder op zo’n structurele manier voor een grote groep ongedocumenteerden gedaan.’
Oplossing
Na anderhalf jaar moet er een oplossing zijn. Spit: ‘Mensen verblijven hier dan legaal, keren terug naar hun eigen land of migreren naar een ander land. In alle gevallen stopt de opvang na anderhalf jaar. Zo kan een nieuwe groep ongedocumenteerden in de kleinschalige locaties instromen.’
Conrad Köckert, teammanager ongedocumenteerden bij HVO-Querido
Emotioneel
Inmiddels zijn zes van de tien beoogde locaties gevonden. Een zoektocht die gepaard gaat met maatschappelijke onrust. Spit: ‘Een deel van de bewoners in buurten waar wij locaties voor ongedocumenteerden willen inrichten, hebben hier zorgen over. De reacties van mensen op bewonersavonden zijn soms emotioneel en heftig. We begrijpen die gevoelens heel goed en willen graag in gesprek over het vormgeven van de opvang. Het stadsbestuur heeft inmiddels over aantal locaties besloten.’
Spit verwacht dat vanaf begin volgend jaar de eerste ongedocumenteerde mensen naar de nieuwe, kleinschalige locaties verhuizen. Uiteindelijk ook alle ongedocumenteerden die nu in de drie grote opvanglocaties van HVO-Querido wonen.
Onzelfstandig
‘Op dit moment leven deze mensen hier relatief onzelfstandig’, zegt Köckert van HVO-Querido. ‘Ze moeten op vaste tijden eten, de was doen, en tussen 22:30 en 07.00 uur mogen ze niet zonder overleg de deur uit. Dit soort regels is helaas nodig om in grote locaties het overzicht te houden.’
Walborg
Zelfbeheer
In de nieuwe kleine opvanglocaties hebben mensen uitzicht op zoveel mogelijk zelfbeheer. Köckert: ‘Ze vormen er straks woongroepen van vijftien tot twintig mensen. Samen maken ze huisregels en krijgen ze leefgeld. Ze doen boodschappen en koken in hun eigen keuken. Er is geen avondklok meer. Er is wel een begeleider, maar die heeft een ondersteunende rol en grijpt in als er een conflict is of de veiligheid in het geding is. HVO-Querido verzorgt de woonbegeleiding straks in een deel van de voorzieningen.’
Ruimere openstelling
Ondertussen wordt de nieuwe werkwijze alvast zoveel mogelijk ingevoerd in de huidige opvang. Köckert: ‘We hebben mensen al woongroepen laten maken. Sinds kort maken en kopen ze zelf hun ontbijt en lunch. Daar krijgen ze budget voor.’
Vooruitlopend op het nieuwe beleid werden de HVO-Querido-locaties vorig jaar al 24 uur per dag opengesteld voor mensen die professionele begeleiding accepteerden. Zo waren het in feite al geen Bed, Bad en Brood-voorzieningen meer.
Köckert: ‘Het is altijd onze wens geweest dat mensen de regie over hun leven terugkrijgen. Als mensen geen zeggenschap hebben over hun leven en hen het initiatief ontnomen wordt, verliezen zij de capaciteiten om zelf te bepalen wat goed voor hen is. Dat is tenminste wat ik zie en hoor. Wij denken dat ze met meer autonomie beter een helder besluit over hun toekomst kunnen nemen.’
Rust en overzicht
Deze beslissing en hoe deze tot stand komt, is aan de ongedocumenteerden zelf, benadrukt Köckert. ‘Het enige wat wij kunnen doen, is hiervoor de juiste voorwaarden scheppen. We proberen mensen rust en overzicht te bieden. Zo komen ze in een situatie waarin ze hopelijk zelf perspectief zien en een doordacht besluit over hun toekomst maken. Mogelijk is er toch een juridische mogelijkheid voor een verblijfsvergunning of kunnen we mensen ondersteunen bij terugkeer.’ Spit besluit: ‘We willen en moeten de status quo doorbreken.’
‘Tevreden over samenwerking’
De gemeente Amsterdam is te spreken over de samenwerking met HVO-Querido. ‘We zijn ook blij dat HVO-Querido, ASKV (een organisatie die juridische begeleiding biedt, red.) en Vluchtelingenwerk de ketenregie hebben gepakt bij het invoeren van de nieuwe werkwijze’, zegt Arjan Spit.
Spit is ook blij met de inbreng van HVO-Querido bij bewonersavonden over de nieuwe kleinschalige 24-uurslocaties. ‘Bij deze avonden, die vaak emotioneel verliepen, waren er altijd medewerkers van HVO-Querido aanwezig. Ze vertelden over de dagelijkse praktijk en om wat voor mensen het gaat. Deze inbreng was zeer welkom.’
