Nieuws

Robbie Dubbelman is 27 jaar oud en woont sinds 2019 bij Samen Sterk Wonen West van HVO-Querido. In 2016 maakte hij een hevige psychose mee, die zijn leven behoorlijk op z’n kop zette. Hij schreef er het nummer Psychosis over. Op deze manier is het Robbie gelukt om op creatieve wijze zijn eigen ervaringen onder ogen te komen. Hij hoopt dat ook anderen iets kunnen hebben aan zijn muzikale vertolking van een bijzonder ingrijpende gebeurtenis.

Een artikel van Dylan Henebury

Kun je me om te beginnen iets vertellen hoe dit nummer tot stand is gekomen?

Het idee voor dit nummer is eigenlijk al best wel oud. Het begon een aantal maanden na mijn psychose. Ik had een gitaar met echo en andere geluidseffecten erop. Ik was hierop wat aan het freestylen en haalde allerlei vreemde atonale geluiden uit het instrument. Terwijl ik dat deed realiseerde ik me dat ik iets reproduceerde wat heel dichtbij de gekte, bij mijn psychose in de buurt kwam. Ik had het geluid opgenomen met mijn telefoon, maar ik wist toen niet gelijk wat ik ermee moest. Wel wist ik dat ik ooit een nummer wilde maken over mijn psychotische ervaring.
Toen ik vorig jaar opnieuw een soortgelijke psychotische ervaring doormaakte en daar uiteindelijk weer uitkwam voelde ik de urgentie om dit nummer te gaan maken. Ik wilde er expressie aan geven, ik wilde mijn gevoelens ergens in stoppen. Ik ben toen begonnen met stemgeluid op te nemen. Ik wist namelijk dat ik, door echo toe te voegen aan een rijzende toon, een effect kon creëren waarbij het lijkt alsof de tonen elkaar achterna zitten. Ik heb vijf van deze tracks opgenomen en op elkaar afgestemd totdat er een hele weirde mix uit ontstond. Uit deze mix heb ik vervolgens stukjes geknipt die je in het nummer Psychosis regelmatig terug hoort komen. Zo heb ik langzaamaan er een nummer omheen gebouwd.

0:00 In het nummer zit een duidelijke op- en afbouw. Je kunt er verschillende fases in herkennen. Zo lijkt het bijvoorbeeld te beginnen met een soort vrije val. Is dit ook zo jouw bedoeling geweest?

Ja, een psychose sluipt er op een bepaalde manier in. Je slaapt slechter, je verzorgt jezelf minder goed, je begint jezelf te isoleren van andere mensen. Er gaat altijd wel wat gedrag aan vooraf. Dat heb ik geprobeerd in te bouwen in het nummer. In het begin zijn de boventonen nog harmonieus, maar dan als je de mix langzaam verder openzet dan voel je als het ware de verwarring er in glijden.

0:54 En dan wordt het ook snel duister en beangstigend. Is dat een moment van besef? De realisatie dat er iets mis is?

Ja, in zeker zin wel. Het is moeilijk te omschrijven maar op een gegeven moment heb je wel door dat er iets seriously wrong is. In het nummer hoor je dan ook een overgang – daar waar de beat erin komt – van de vrije val naar een soort opgejaagd gevoel. Dit wilde ik in eerste instantie benadrukken met het geluid van een snelle ademhaling of met tekst, maar dat heb ik later allemaal weer verwijderd, zodat de luisteraar zelf een voorstelling van het gevoel kan maken.
Die beat heeft dat gejaagde al voldoende in zich. In een psychose deel je als het ware je brein met “gekte”, met iets destructiefs, dat voor verwarring zorgt. Het is die verwarring in combinatie met een soort hyper alertheid die voor grote spanning zorgt.

1:45 Ik dacht ook een zekere mate van constantheid te kunnen herkennen in het toevoegen van een ritmische beat. Klopt dat?

[Robbie lacht] Nee, niet echt, ik houd gewoon van beats! Maar dat gejaagde erin, die drukke tamboerijn die je hoort, dat was voor mij wel belangrijk. Iets verderop verander ik de beat overigens wel wat, van een conventionele vierkwartsmaat naar een minder conventionele zeven-achtste maat. Dat is een muzikaal trucje, maar het symboliseert ook de gevoelens van ongelijkheid en ongemak.

2:36 En dan komt er op een zeker moment een vertraging. Zit daar een idee achter?

Ja, dat is trouwens ook het moment waarop je dat gitaarlijntje hoort, dat ik voor het eerst inspeelde enkele maanden na mijn ontslag uit de kliniek. Die vertraging staat gelijk aan het overwhelmed raken, je wordt echt helemaal wazig. In plaats van dat gejaagde, wat er eerst was, zijn je hersens nu eigenlijk helemaal uitgeput. Dit is het moment waarop je bij wijze van spreken door je hoeven zakt. Op dat punt valt ook eigenlijk alles uit elkaar, dat hoor je ook, als het goed is.

Ik kan me voorstellen dat je je op dat moment heel alleen voelt. Kun je daar wat over zeggen?

Ja, je bent wel alleen, want niemand kan volgen waar je naartoe gaat. Je snapt dat zelf in feite ook niet. Je begeeft je op onbekend terrein. Dat zie je ook vaak bij mensen die manisch zijn. Die kunnen zó hyper en vrolijk zijn dat anderen ze eigenlijk ook niet meer kunnen volgen.
Bij mij was het iets anders, ik heb nooit manie gehad. Misschien heb ik daar geluk mee, want sommigen mensen kunnen echt terug verlangen naar de gevoelens die ze tijdens hun manie hadden. Bij mij was het eigenlijk alleen maar pijn. De dingen die ik zag gingen over verhongeren, dat mijn familie dood zou gaan, dat de wereld vernietigd zou worden, insectenplagen, noem maar op.

Heel veel verschillende nare gedachten en gevoelens die elkaar voortdurend opvolgen. Dat hoor je ook terug in die opeenvolging van bizarre geluiden.

Ja, dat is het precies. Je denkt aan van alles en nog wat. Ik zeg altijd ‘als je psychotisch bent dan heb je geen onzin-filter.’ Misschien heb je zelf wel eens gehad dat er bijvoorbeeld ergens een tas ligt en door de inval van het licht lijkt het vanuit je ooghoek net of er een hond in je gang staat. Dus je hersens maken een aanname en normaal gesproken corrigeert je onzin-filter dit, waardoor je realiseert dat het geen hond is maar een tas.
Tijdens een psychose valt dit filter weg en dan kunnen je hersens een loopje met je nemen. Zeker wanneer je vrij associatief bent, en dat ben ik, dan volgen de aannames elkaar in rap tempo op. Ik dacht bijvoorbeeld op een zeker moment dat iedereen behalve ikzelf mijn gedachten kon lezen en dat ze me om die reden ook allemaal aan het uitlachen waren. In a normal state of being komen die gedachten er gewoonweg niet doorheen.
Soms wil ik het ook nog wel eens vergelijken met de gedachtesprongen die conspiracy theorists kunnen maken. Het snelle, ondoordachte tempo waarin ze aannames maken en vervolgens conclusies trekken doet mij soms wel eens denken aan mijn psychoses.
Precies zoals je eigenlijk zojuist zei, die geluiden in het nummer, die drukte, dat is ook die opeenstapeling van ongefilterde gedachten.

3:31 Vervolgens komt er een tweede moment van vertraging in het nummer…

Ja, dat klopt, dan vertraagd het weer en dan gaan de geluiden ook achterstevoren. Dat is het punt waarop de psychose zich als het ware langzaam terugtrekt. Ik laat op dit punt ook langzaam een kalmerende galm in de muziek komen. Het is nog steeds heel druk, maar het is niet meer dat gejaagde, of dat beangstigende geluid. Net zoals het er insloop glijdt het ook weer langzaam weg.

4:20 Hoe kwam je aan het slot?

Voor het einde van het nummer heb ik echt honderden samples van zeegeluiden opgezocht op het internet. Uiteindelijk is het iets van “roman ruins babbling sea” of iets dergelijks geworden. Dit is een moment van gelukzaligheid eigenlijk. Ik stel me zo voor: je bent helemaal uitgeput van die psychose en dan lig je daar, op het strand, zo half met je ogen open, half slapend en dan voel je die rust weer terugkeren. Je ben jezelf weer. Alle stemmen, alle waanbeelden, alle waanideeën, die zijn allemaal weg. Dat is het einde.

Voor wie is dit nummer bestemd?

In eerste instantie wilde ik het nummer vooral maken om expressie te geven aan mijn eigen ervaringen. Maar ik wilde ook dat het mensen die nooit een psychose hebben gehad zou bereiken. Om hen een idee te geven van hoe het kan voelen. Ik wilde het daarom ook abstract houden, dus geen lyrics. De bedoeling is dat het een gevoel opwekt bij mensen die zelf nooit zo’n ervaring hebben gehad.
Voor mensen die dit wel hebben gehad is vooral het einde van het nummer bedoeld. Want het is goed om te weten dat hoe gek het ook wordt, hoe diep je ook zit, het gaat op een zeker moment weer weg.
Tot slot wilde ik ook aangeven dat een psychose niet iets is om je voor te schamen. Ik doe dat zelf ook niet meer. Daarom heb ik ook een bijzondere foto van mijzelf bij het nummer geplaatst. Deze foto is gemaakt in de isoleercel van de kliniek waarin ik tijdens mijn psychose werd opgenomen. Daar moest ik toen zo’n gekke jurk dragen. Op deze foto zie je de verwildering, de gekte, die ik ook in het nummer naar voren wilde laten komen.

Verlegen?

Mijn moeder schrok ervan dat ik deze foto gebruikte, want zij is op een bepaalde manier ook getraumatiseerd door deze periode. Zij zei: zou je dat nou wel doen? Misschien ook met de gedachte dat een werkgever dat later zou kunnen tegenkomen. Maar ik denk dat ik het aan mensen uit kan leggen en ik schaam me er niet meer voor. Met elk ander deel van je lichaam kan iets helemaal mis zijn, moet je je daar dan ook schuldig of verlegen over voelen?

Angst bezweren

De hersenen zijn een soort supercomputer, dat is zo ontzettend complex en daar kan dan ook best veel mee mis gaan. Dat is niet iets om je voor te schamen in mijn ogen. Ik wilde het juist onder ogen komen. Ik realiseerde me bovendien dat als ik mezelf ervoor afscherm – of mensen in mijn omgeving proberen dat uit bescherming voor mij te doen – dan zal ik altijd bang blijven voor een nieuwe psychose. Doordat ik het nu twee keer heb meegemaakt besef ik dat de angst voor een nieuwe psychose veel macht over je kan hebben en die angst wilde ik dus op één of andere manier ietwat van me af schudden. Het maken van dit nummer heeft me daar enorm bij geholpen en ik hoop dat een ander er misschien ook nog eens wat aan kan hebben.