Nieuws

Voor zijn gevoel bemoeide iedereen zich met hem, kon hij niets goed doen. Bij de zorginstelling vond hij geen gehoor. ‘Je begrijpt het niet,’ kreeg hij vaak te horen, terwijl hij juist vond dat de hulpverleners hem niet begrepen. ‘Je luistert wel, maar je hoort me niet.’

Een artikel van Roos Wouters​ – Hij voelde zich al een tijdje overspannen, een paar maanden geleden ging het faliekant mis. Hij heeft de begeleiding bedreigd en is met stoelen gaan smijten. Veel hulpverleners kruisten zijn pad, ze wisten niet wat ze met hem aan moesten.

​Beperkt begrepen

Mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) worden beperkt begrepen in de begeleiding. Bovendien begrijpen zij de spelregels in de zorg niet altijd even goed. Hoe vergaat het een LVB-er als hij digitaal een vragenlijst in moet vullen? En hoe sluit de begeleiding aan bij de cliënt? Mensen met een LVB hebben behoeften om erbij te horen, erkenning en waardering te krijgen zodat zij betekenisvol zijn. Hiervoor is het nodig dat ze begrepen worden door op de juiste manier aan te sluiten bij hun communicatie en behoeften. Alleen op deze manier is er participatie mogelijk in de samenleving.

​Aandacht

Geschat wordt dat ongeveer 25% tot 30% van de cliënten in de maatschappelijke opvang een LVB heeft. Vaak zijn ze experts in het verbergen van hun beperking. De kenmerken van een LVB worden daarom door hulpverleners dikwijls niet herkend. Aan de buitenkant is er immers niks te zien aan deze mensen. Op basis van ervaringen en observaties veronderstelde ik dat begeleiders van het Martien Schaaperhuis tegen knelpunten aanlopen in de begeleiding van mensen met een LVB. Vandaar dat ik heb besloten dit onderwerp onder de aandacht te brengen. Ik heb mezelf de vraag gesteld op welke wijze de begeleiding wordt afgestemd op het ontwikkelingsniveau van de cliënt met een licht verstandelijke beperking. Hiervoor heb ik acht respondenten geïnterviewd, waaronder zeven begeleiders en een cliënt met LVB.

Aansluiten bij ontwikkelingsniveau

Gebleken is dat begeleiders het niet altijd even makkelijk vinden om een inschatting te maken van het sociaal-emotionele ontwikkelingsniveau van cliënten met een licht verstandelijke beperking. Het gevolg hiervan is dat er geen passende begeleiding wordt geboden en cliënten met een LVB snel overvraagd worden. Een cliënt zei: ‘Dan voel ik me net een touw. Daar wordt aan me getrokken en daar wordt aan me getrokken. En dan weet ik zelf niet meer welk punt ik nou vast moet houden. Dat is weleens moeilijk.’

Voorgrond

Doordat cliënten overvraagd worden ontstaan er gedragsproblemen omdat ze het niet overzien. Vaak wordt er niet goed genoeg gekeken naar wat er ten grondslag ligt aan het gedrag. Een respondent zei het volgende. ‘Maar ik denk ook, wat ook logisch is, dat we van nature eerst kijken naar psychiatrie, eerst kijken naar het label, naar wat op de voorgrond zit en dat het LVB-stukje daardoor vaak wordt vergeten.’

De respondenten vinden het makkelijk om een inschatting te maken van het cognitieve niveau, omdat je dat kan zien aan de schriftelijke vaardigheden en of ze hun post kunnen afhandelen. Ze kunnen geen heldere structuur bieden omdat de groep te groot is en er niet altijd tijd voor is. Graag zouden ze een gezamenlijke visie willen ontwikkelen over LVB. Ze waren overigens erg te spreken over de training die ze hebben gehad bij stichting MEE over de basiskennis LVB.

Aanbevelingen

1. Omdat de problematiek zo complex is, raad ik ten eerste een verdiepende training aan over het sociaal-emotionele niveau en de complexiteit met psychiatrische problematiek en verslaving.
2. Ten tweede is er veel interessante en bruikbare informatie uitgekomen tijdens het interviewen van een cliënt met LVB. Schroom niet om te vragen waar zij behoefte aan hebben in de begeleiding. Want, zoals een van de ondervraagden zei: ‘LVB is een mooie term, maar ieder mens is uniek.’ Ga het gesprek aan over wat het met ze doet, al die faalervaringen. Een vertrouwensband is hierbij de sleutel tot succes.
3. Ten derde wil ik graag een vervolgonderzoek doen naar de behoeften van cliënten met een LVB, omdat ik maar één cliënt heb gesproken. Daarnaast is het van belang om de SCIL en SEO vaker te gebruiken, een meetinstrument, om erachter te komen welke begeleiding het beste past bij de cliënt. De ambulante begeleiders van het Martien Schaaperhuis werken hiermee.

Bovendien zouden cliënten met een LVB op een gang geplaatst kunnen worden om de gehele begeleiding daarop af te stemmen. Er zijn twee collega’s met het aandachtsgebied LVB die er veel vanaf weten. Wellicht is het een idee om meer personeel aan te nemen gespecialiseerd in LVB of een gespecialiseerde afdeling op te zetten bij HVO-Querido voor cliënten met psychiatrie en LVB.

Zenuwachtig

Gebleken is dat het belangrijk is om cliënten in de natuurlijke leefomgeving te begeleiden. Kantoorloos werken kan hier een grote bijdrage aan leveren. De respondenten benoemen dat de documenten veel te ingewikkeld zijn voor mensen met een LVB. Het lijkt mij goed als er een LVB-versie komt van alle documenten waar veel plaatjes in verwerkt zijn. Een cliënt zei hierover: ‘In een plaatje zie ik het hele verhaal al en weet ik precies wat ik moet doen, moeilijke woorden maken mij zenuwachtig.’

Bewust

Houd in je achterhoofd dat je verstandelijk met een kind van 8-10 jaar te maken hebt. Het sociaal-emotionele niveau kan zelfs op het niveau van een driejarige liggen. De begeleiding aan mensen met een LVB staat in de kinderschoenen, wij moeten ons hier meer bewust van worden met z’n allen! Alleen zo kunnen we begeleiding op maat bieden en de cliënt zo goed mogelijk mee laten participeren in deze steeds ingewikkelder geworden maatschappij. Samen staan we sterk.

Over de auteur
Roos Wouters is persoonlijk begeleider bij het Martien Schaaperhuis van HVO-Querido. Het onderzoek wordt uitgevoerd in het kader van de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening aan de Hogeschool van Amsterdam. De onderzoeker heeft tien maanden stage gelopen bij het Martien Schaaperhuis en is daar nog altijd werkzaam.

​Diegene die ik ben

Mensen zien mij als een grote kerel, maar er gaat meer in mijn koppie om
Soms kan ik ontploffen, net als een bom
Met mooi weer voel ik me heerlijk
Wat ik belangrijk vind? Het liefst ben ik altijd eerlijk
Ik hou van een slechte mop
Maar zet soms door te lachen een masker op
Soms wordt het me te veel
Het liefst speel ik dan toneel
Ik ben het type om met ideeën te komen
Het type met veel dromen
Ik weet niet of het in mijn macht ligt om ze uit te voeren
Ik hou ook wel van ouwehoeren
Vaak zeg ik dingen niet
En zing ik het weg met een lied
Ik heb graag mensen om mij heen
Alleen is maar alleen
Ik maak van elke dag een feest
Ik ben geen leertype, nooit geweest
Plaatjes vind ik prachtig..
Van moeilijke woorden word ik zenuwachtig
Zingen, acteren, toneelspelen kan ik goed
Met centjes omgaan weet ik minder hoe dat moet
Een schouderklopje vind ik fijn
Al is het maar heel klein

Gedicht van een cliënt met LVB