Verhalen

HVO-Querido start Europees project tegen eenzaamheid

10 mei, 2019

Housing First, waarbij dak- en thuisloze mensen een woning krijgen en van daaruit begeleid worden, is een succesvolle werkwijze. Niet alleen in Nederland, ook in andere landen. Maar er is een hardnekkig probleem waar zorgorganisaties bij hun cliënten tegenaan lopen: eenzaamheid. Om dat aan te pakken nam HVO-Querido het initiatief voor Erasmus+, een Europees project dat onlangs van start ging.

Met een cliënt waarvan duidelijk is dat ze binnenkort overlijdt, besprak Tessa Hamers van HVO-Querido onlangs de uitvaart. ‘Op haar uitvaart spreken straks alleen maar hulpverleners: een persoonlijk begeleider van HVO-Querido, een pastoraal werker van het Drugspastoraat en een buddy, een vrijwilliger die af en toe langskomt. Vrienden en familie zijn buiten beeld.’ Hamers ziet dit vaker bij haar cliënten. ‘Veel van hen zijn eenzaam.’
De cliënt van Hamers was vroeger dakloos en ontving door de Housing First-methode van HVO-Querido een eigen woning. Bij deze werkwijze krijgen dak- en thuisloze mensen meteen een eigen woning en wordt pas daarna de hulpverlening vanuit de eigen woning opgestart. Ruim tien jaar geleden haalde Discus, een afdeling van HVO-Querido, de Housing First-methode uit Amerika naar Nederland. Later volgden ook andere zorgorganisaties in Europa het voorbeeld van Discus.

Tessa Hamers

Tessa Hamers

Netwerk op straat

Hamers: ‘Housing First is heel succesvol, maar eenzaamheid is wel een probleem dat de kop opsteekt. Als cliënten een woning krijgen, verbreken ze vaak het contact met het sociale netwerk dat ze op straat hadden. Hun oude vrienden, vaak verslaafde, dakloze mensen, kunnen in hun nieuwe woning overlast veroorzaken. Cliënten zitten daar niet op te wachten, omdat ze bij overlast hun woning weer kwijtraken. Dat is een van de voorwaarden van Housing First.’
Tegelijkertijd ziet Hamers dat cliënten hun familie en jeugdvrienden door het jarenlange leven op straat soms van zich vervreemd hebben. ‘Het gevolg is dat cliënten regelmatig alleen in hun woning zitten en vooral hulpverleners zien. Dat horen we ook van onze collega-zorgverleners in Europa.’

Europese ervaringen

Aftrap Erasmusproject tegen eenzaamheid

Aftrap Erasmusproject tegen eenzaamheid

Om de eenzaamheid niet alleen in Nederland, maar ook in andere landen tegen te gaan, nam Discus, een afdeling van HVO-Querido, het initiatief voor een internationaal project. Met financiële steun van Erasmus+, een subsidieprogramma van de Europese Unie, brengt het zorgverleners uit verschillende landen – Tsjechië, Hongarije, Frankrijk, België, Macedonië en Spanje – bij elkaar. Eind januari vond de eerste gezamenlijke bijeenkomst plaats in het kantoor van Discus in Amsterdam.
‘Tijdens twee dagen hebben we elkaar beter leren kennen’, zegt Hamers, die haar werk als persoonlijk begeleider bij Discus combineert met het leiden van het Erasmus+ Project. ‘We hebben ervaringen uitgewisseld en de grote lijnen van het project vastgesteld.’

Eenzaamheid herkennen

Een doel van het project is het ontwikkelen en geven van een training, waarin hulpverleners worden opgeleid in het herkennen van en inspelen op eenzaamheid. Het andere, concrete doel is het opzetten van een website, waarop zorgverleners uit de deelnemende landen ervaringen, handvatten en mogelijke oplossingen voor eenzaamheid met elkaar uitwisselen.
In sommige landen wordt volledig met de Housing First-methode gewerkt, in andere landen met een variant daarop. Hamers: ‘In Macedonië is bijvoorbeeld helemaal geen overheidssteun en worden mensen soms ondergebracht in versleten kraakpanden zonder inrichting en gas, water en licht. Wat de zorgverleners uit alle deelnemende landen met elkaar verbindt, is dat we allemaal werken met dak- en thuisloze mensen die van de straat naar een woonplek gaan.’

Niet opgemerkt

Wat Hamers tijdens de bijeenkomst in de verhalen van haar Europese collega’s herkende, is dat het aanpakken van eenzaamheid niet altijd opgemerkt en aangepakt wordt. ‘Vaak zijn er urgentere problemen, bijvoorbeeld met geld en schulden, waar je als hulpverlener je handen vol aan hebt.’ Om die reden start HVO-Querido een samenwerking met De Regenbooggroep om cliënten die een eigen woning krijgen meteen aan een buddy te koppelen, die zich onder meer op de eenzaamheid richt. Hamers: ‘Dat is een idee dat we zeker inbrengen in het project en ook op de website met onze Europese collega’s delen.’

Geen kant-en-klare oplossingen

Wat ook niet meehelpt, is dat er volgens Hamers een taboe op eenzaamheid rust. ‘Voor een cliënt en een zorgverlener is praten over eenzaamheid lastig, omdat de eenzaamheid dan bewaarheid wordt. Er is dan echt een probleem dat opgelost moet worden. Hier zijn niet altijd kant-en-klare oplossingen voor.’
Net als haar Europese collega’s is Hamers zich ervan bewust dat eenzaamheid een complex probleem is. ‘Als mensen een woning krijgen, horen ze niet meer bij de dakloze mensen, maar voor hun gevoel ook niet altijd bij de rest van de maatschappij, waarin iedereen van buitenaf gezien zo succesvol lijkt. Eenzaamheid kan een diepgeworteld gevoel zijn, een gevoel dat je nergens bij hoort en minder bent dan anderen. Je kunt dagelijks mensen zien en toch eenzaam zijn. Dat los je niet eventjes op met een buddy of een activiteit in het buurthuis.’

Perspectief bieden

Hamers wil dat het Erasmus+ Project hoopgevende perspectieven biedt. ‘Bij de Europese zorgorganisaties waar wij mee samenwerken, zijn daar mooie en inspirerende voorbeelden van. In bijvoorbeeld Macedonië hebben onze collega’s een overeenkomst gesloten met een fabriek die onderdelen maakt voor mijnwerkers. Die fabriek neemt twintig mensen aan die op dit moment nauwelijks contact met anderen hebben. Op die manier maken deze mensen straks meer deel uit van de maatschappij.’

Gebruiken wat er is

Voorop staat dat Hamers en haar collega’s niet opnieuw het wiel willen uitvinden. ‘De komende tijd inventariseren de zorgverleners in hun eigen land wat voor tools er al zijn om eenzaamheid te bestrijden.’ Het kan hierbij volgens Hamers ook om persoonlijke en creatieve oplossingen gaan. ‘Ik heb een keer een oproep geplaatst in de krant. Het ging om een rubriek waarbij hulpbehoevende mensen een bescheiden geldbedrag vragen om een diep gekoesterde wens te realiseren. Een cliënt van mij wilde dolgraag zijn dochter zien die in Duitsland woonde en die ze jarenlang niet had gezien. Een gulle gever betaalde de reiskosten en sinds hun ontmoeting sturen ze elke week via Facebook een videoboodschap naar elkaar.’

Niet oplossen maar verminderen

logo ErasmusOver een halfjaar komen de deelnemende zorgverleners aan het Erasmus+ Project in Budapest weer bij elkaar. ‘We stellen dan definitief de inhoud van de training vast, die hulpverleners opleidt in het herkennen van en inspelen op eenzaamheid.’
Wanneer is het project voor Hamers geslaagd? ‘Als begin 2020 de hulpverleners getraind zijn en daadwerkelijk eenzame mensen bereiken en de website draait en wordt gebruikt.’ Hamers en haar collega’s willen dat de resultaten van het Erasmus+ Project tastbaar worden. ‘We hebben bijvoorbeeld precies vastgesteld hoeveel zorgverleners we trainen en hoeveel mensen we willen bereiken. We meten straks in alle deelnemende landen de impact met enquêtes en interviews.’
Het project gaat de eenzaamheid niet in een of twee jaar oplossen, weet Hamers. ‘Daar is de problematiek te ingewikkeld voor. Maar het is wel haalbaar om de eenzaamheid te verminderen. Daar gaan we voor.’

‘We moeten een cultuur van onbegrip doorbreken’

Zorgverleners uit verschillende landen kwamen eind januari in het kader van het Erasmus+ Project op uitnodiging van HVO-Querido in Amsterdam bij elkaar. Alle zorgverleners begeleiden dak- en thuisloze mensen van de straat naar een woonplek. Wat zijn hun ervaringen en hoe pakken zij de eenzaamheid onder hun cliënten aan?

Paloma SánchezPaloma Sánchez, Madrid, Spanje

‘Als je in Spanje geen dak boven je hoofd hebt, is het je eigen schuld. Zeker als je drugs gebruikt en crimineel gedrag vertoont, is de algemene publieke opinie dat je moet boeten voor je eigen fouten en geen hulp verdient. Dat we in Madrid volgens het Housing First-principe werken, waardoor dak- en thuisloze mensen gelijk een woning krijgen, stuit op veel weerstand. Dat deze mensen ook nog eens eenzaam kunnen zijn, daar is al helemaal geen aandacht voor. In Spanje wordt eenzaamheid vooral geassocieerd met oude mensen, niet met onze cliënten die een stuk jonger zijn. Door er veel over te praten, proberen we de lokale bevolking bewust te maken van dit probleem. We moeten echt een cultuur van onbegrip en onwetendheid doorbreken.’

Toni StankovskiToni Stankovski, Skopje, Macedonië

‘We willen dolgraag in Macedonië met de Housing First-werkwijze aan de slag, maar we krijgen geen enkele financiële steun van onze overheid. We doen alles met zo’n tweehonderd vrijwilligers. We delen wekelijks maaltijden uit en helpen dak- en thuisloze mensen aan woonruimte in bijvoorbeeld kraakpanden. De vrijwilligers werven we ook met een Facebook-campagne. Regelmatig posten we filmpjes, foto’s en verhalen van de mensen die we helpen, en dat werkt heel goed. Eenzaamheid is iets dat we vaak signaleren. Naast het organiseren van verjaardagsfeesten en bijeenkomsten, proberen we mensen ook op de lange termijn toekomstperspectief te bieden. We helpen ze bijvoorbeeld met het opstellen van hun CV, zodat ze kunnen solliciteren. Net als deze mensen willen ook wij dat ze weer helemaal deelnemen aan de maatschappij.’

Karel NovákKarel Novák, Brno en andere steden in Tsjechië

‘Dat we enkele jaren geleden met Housing First in Brno konden beginnen, is vanuit Tsjechisch perspectief ongelofelijk. Met steun van de overheid hebben vijftig gezinnen een dak boven hun hoofd gekregen. Bij ruim de helft van deze gezinnen gaat het om Roma families, die in ons land soms een achtergestelde positie hebben. Eenzaamheid is iets wat zeker bij deze families vaak voorkomt. De nieuwe buurt waar ze komen wonen, accepteert hen soms niet, wat soms leidt tot een sociaal isolement. Het aanpakken van eenzaamheid is iets waar we simpelweg nog niet aan zijn toegekomen. Dat we met Housing-First zijn begonnen, is al een grote stap voorwaarts. Gelukkig gaat Housing First straks ook in andere Tsjechische steden van start.’

 

Deel dit verhaal:

Meer lezen?

Bekijk dan al onze verhalen.