Verhalen

HVO-Querido biedt op drie locaties in Amsterdam noodopvang aan dak- en thuisloze mensen die dat nodig hebben: bij de Transformatorweg en bij Stayokay hostels aan de Kloveniersburgwal en in het Vondelpark.

De noodopvang is er op verzoek van de gemeente en blijft voorlopig tot 3 maart van kracht. De openstelling van de noodopvang volgt de duur van de door het kabinet ingestelde avondklok. Want als je niet ’s avonds niet op straat mag zijn, moet je wel een plek hebben waar je kunt verblijven. De afgelopen tijd was de noodopvang zelfs 24 uur per dag geopend vanwege het strenge winterweer. Dat laatste is per 15 februari weer voorbij.

Best veel

Jeffrey den Exter is zorgcoördinator van de drie noodopvangen. ‘Het moeilijke is dat we elke keer pas op het allerlaatste moment groen licht krijgen van de gemeente,’ aldus Den Exter. ‘Dat maakt de praktische uitvoering lastig. We draaien op drie locaties zo’n twintig diensten per dag. Dat zijn serieuze personeelskosten.
Er zit nog een klein beetje rek in onze capaciteit. Afgelopen nacht (12 februari) hebben we samen met het Leger des Heils maar liefst 523 mensen opgevangen. Dat is dus bovenop de reguliere maatschappelijke opvang. Dat is best veel hoor.
Die mensen kunnen de hele dag binnen blijven, want het is koud. Mensen zijn over het algemeen blij dat we onder deze omstandigheden 24 uur open zijn. Mensen vervelen zich, ze hangen een beetje rond in het pand. We hebben bijvoorbeeld wel een pooltafel, maar dat kunnen maar twee mensen tegelijk doen. Soms leidt het tot gedonder en irritaties. We vangen de mensen veilig op, met voldoende afstand, maar ze zitten toch de hele tijd op elkaar. Als je 80 mensen in huis hebt en twee gaan er op de vuist, dan beïnvloedt dat de sfeer voor de 78 anderen helaas ook.
We proberen de mensen zo goed mogelijk over de locaties te verdelen. De meest kwetsbaren gaan naar de Transformatorweg.

Goede zzp’ers

Voorgaande jaren was er winteropvang van 1 december tot 1 april. Dat kun je plannen, daar kun je een ploeg mensen op zetten. Nu is het improviseren en ad hoc werken. Daarom werken we met een groep jonge zzp’ers en ik moet zeggen: het gaat geweldig. Het zijn echt fantastische mensen. Gemotiveerd, betrokken, professioneel en super flexibel. Ik heb nog nooit tevergeefs een beroep op ze gedaan. Ze maken heel veel uren, ze blijven maar doorgaan. Sommige medewerkers slapen zelfs in een hotel om op tijd op hun werk te zijn. Ik vraag me soms af of ze wel een privéleven hebben, want ze reageren altijd direct en ze lijken 24 uur per dag klaar te staan. En wat misschien nog wel het belangrijkste is: ze zijn heel goed in het contact met onze doelgroep. Er is veel wederzijds respect. Echt top.’

TRANSFORMATORWEG

Bij de voormalige jeugdgevangenis aan de Transformatorweg 6, door hulpverleners meestal aangeduid als T6, is de permanente 24-uursopvang van HVO-Querido gevestigd. Eerdere jaren was hier ook de winteropvang. Vanwege de grote capaciteit (al is die door de veiligheidsmaatregelen in verband met aanzienlijk kleiner) is deze locatie de eerste keuze als er noodopvang wordt opgezet.
Bij de T6 spreken we met Michael Stewart (1982) die al sinds 2009 bij HVO-Querido werkt. Hij begon bij de Rijswijk, werkte de laatste jaren bij het Mobiel team en is net is overgestapt naar de Transformatorweg, waar hij zich meteen op de organisatie van de noodopvang kon storten.

Jezelf zijn

‘Ik was eigenlijk fitnessinstructeur, kwam toevallig bij HVO-Querido terecht en ben nooit meer weggegaan,’ vertelt Stewart, ‘het werk trekt me aan. Ik vind het fijn dat je in dit werk van beide kanten helemaal jezelf kunt zijn. Dat geldt voor klanten en voor collega’s. Het soort mensen dat in de hulpverlening werkt spreekt mij aan: heel divers, sociaal en een beetje excentriek. En het is natuurlijk leuk om mensen te helpen. Ik heb weliswaar niet de illusie dat ik ieders problemen kan oplossen, maar je kunt hier wel met een paar urgente dingen beginnen: onderdak en eten, zorgen dat mensen kunnen douchen, zodat ze naar weer naar hun werk kunnen. Je hoopt dat mensen daarmee de rust en de ruimte vinden om hun bestaan weer op te bouwen. Een enkeling kunnen we echt verder helpen. Wat dat betreft is dit niet zo heel anders als bij het Mobiel team, het is deels dezelfde doelgroep. Doordat je mensen weer in het vizier krijgt kun je met die cliënten aan de slag gaan. Je moet het altijd blijven proberen, ook de 44ste keer.

Liever naar buiten

Het liefst zie ik natuurlijk dat iedereen fijn onderdak heeft. Maar ik begrijp ook dat je als stad een beperkt aantal opvangplekken hebt. Dus er moeten keuzes worden gemaakt. Dan is het niet zo gek om de meest kwetsbaren vooraan in de rij te zetten.
Tijdens de winterse kou zijn we 24 uur per dag open. Dus mensen kunnen de hele dag binnen blijven, maar lang niet iedereen doet dat. Veel mensen gaan liever overdag naar buiten. Het was natuurlijk ook mooi weer de afgelopen dagen, koud maar zonnig. Ze kunnen dan niet steeds in- en uitlopen, dan hebben we er geen zicht meer op. Dus als je naar buiten gaat, prima, maar dan kun je om half vijf weer naar binnen.
We moeten ervoor waken dat mensen alcohol en andere middelen mee naar binnen nemen, want dat levert agressie op.

Eén team

Over het algemeen is de sfeer onder bewoners vrij goed. Niet speciaal gezellig, maar oké en rustig. De meesten zijn nogal op zichzelf. We hebben hier veel niet-Nederlandse mensen, die kunnen niet met veel anderen praten en blijven in hun eigen groepjes.
De sfeer onder de medewerkers is perfect. We zijn allemaal heel blij met de zzp’ers. Dat zijn hele fijne jongens. Zij zetten zich maximaal in, ze nemen hun verantwoordelijkheid en ze zijn heel goed met de bewoners. De samenwerking met het Leger des Heils is ook goed, het voelt meer als één team dan als twee partijen.

Onzeker

Bewoners zijn een beetje onrustig over wat er na de periode van noodopvang gaat gebeuren, dat zie je bij de winteropvang ook altijd. De meesten hebben nog geen vervolg, laat staan zicht op een woning. We weten niet precies hoe het loopt en hoelang het duurt. Veel is onzeker. We bekijken het per week.’

Stayokay

Gert-Jan Bonten is manager van Stayokay in Amsterdam. Wat beweegt zijn organisatie om hostels beschikbaar te stellen voor de opvang van dak- en thuislozen? ‘We doen dit omdat we als stichting met twintig hostels in Nederland ook een maatschappelijke rol spelen, zowel op het gebied van het milieu als sociaal,’ aldus Bonten. ‘Onze hostels stonden leeg en er kwam een vraag naar opvangplekken van de gemeente Amsterdam, dan is één en één snel twee. De gemeente huurt en HVO-Querido is de gebruiker. Wij doen de schoonmaak, zo kunnen we de boel ook een beetje in de gaten houden.
Onze vestiging Stadsdoelen is tot 1 april voor opvang beschikbaar, bij het Vondelpark kijken we per week wat er nodig is. Als het moet, schakelen we mee. Jullie doelgroep is toch een stukje heavier dan wij gewend zijn. Een doorgedraaid persoon die met vier mensen tegen de grond moeten worden gehouden, dat maken wij niet mee.’

KLOVENIERSBURGWAL

In het Stayokay hostel Stadsdoelen aan de Kloveniersburgwal worden momenteel 80 dak- en thuislozen opgevangen. Het is een diep, dubbel pand in het hart van de stad, met de achterramen aan de Groenburgwal. Let’s spend the night together, citeert Stayokay uitnodigend op de ramen van dit hostel, dat pal naast inloophuis De Kloof van De Regenboog ligt.
Sebas Bloem (1984), normaal gesproken begeleider bij onze permanente 24-uursopvang aan de Transformatorweg, coördineert nu de tijdelijke noodopvang aan de Kloveniersburgwal. ‘Ik vind het wel tof,’ vertelt Bloem, ‘een paar jaar geleden was ik zelf dakloos en nu dit. Ik ben met dit werk begonnen bij het Leger des Heils, bij de winteropvang aan de Contactweg, en toen vroeg iemand van HVO-Querido: waarom kom je niet bij ons werken?

Geen spijt

Ik heb er nog nooit spijt van gehad. Dit is het mooiste werk dat er is. Voor mij is het zingeving. Hier kan ik concreet iets voor mensen betekenen.
Kijk, die zwarte peridode in mijn leven, ik noem het maar even zo, die ga ik nooit vergeten. Daarom kan ik die ervaring beter gebruiken en inzetten bij mijn werk, dan er eindeloos over blijven tobben. Juist daardoor voel ik me sterker dan ooit. Ik ben van nature een positief ingesteld persoon, ik kan in alles iets goeds zien.
De echt kwetsbare mensen gaan zo veel mogelijk naar de Transformatorweg. In de Stayokay hostels vangen we de wat meer zelfredzamen op, zoals dat heet. Maar sommige mensen zien we jaarlijks terugkeren. In hoeverre ben je nog zelfredzaam als je vijf jaar achter elkaar bij de winteropvang aanklopt?
Er zijn gewoon veel te weinig woningen in Amsterdam, echt een gigantisch tekort. Volgens mij sta je nu achttien jaar op de wachtlijst voor een sociale huurwoning! Dat ontmoedigt enorm.

Goede samenwerking

Het mooie van dit werk vind ik het directe en praktische. Het gaat niet over vage dingen.
Wel en geen onderdak, dat is een essentieel verschil. Het is gewoon heel concreet. Op donderdag kwam de vraag of wij hier een noodopvang konden maken en op vrijdag gingen we open.
De samenwerking met Stayokay is prachtig, we hebben echt goed contact. Het is fijn dat zij ook wel wat zijn gewend, ze gaan niet zo snel piepen als onze gasten een beetje afwijken van de gangbare norm. En ze zijn als hotel natuurlijk helemaal ingesteld op het verlenen van gastvrijheid. Zij verzorgen onder meer de schoonmaak en het linnengoed, dat kunnen ze veel beter dan wij. Doordat het hier zo mooi schoon is, zijn mensen eerder geneigd het zelf ook schoon te houden.’

VONDELPARK

De combinatie daklozen en het Vondelpark leidt gemakkelijk tot romantische stereotypen: zwervers op bankjes, straatmuzikanten en slapen onder de blote hemel. Maar nu is daar een nieuwe en praktische invulling aan toegevoegd. Na de vestiging aan de Kloveniersburgwal doet ook het Stayokay hostel in het Vondelpark dienst als noodopvang.
Het net gerenoveerde hostel aan het Zandpad, grotendeels gevestigd in de voormalige huishoudschool met zijn monumentale houten balkons, ziet eruit als een toeristendroom. Op de bovenste verdieping zie je boven de toppen van de bomen van het park het Rijksmuseum schitteren in de zon. ‘Welcome to Amsterdam,’ staat er op de muur geschreven. ‘You can fall in love at first sight with a place as well as a person.’

Respect

Deze noodopvang biedt momenteel plaats aan 48 dak- en thuislozen. Er zijn nog twintig plaatsen over, maar Adam, die als zzp’er namens HVO-Querido deze noodopvang bestiert, verwacht dat ook deze plekken snel gevuld zullen zijn. Adam volgde de hbo-opleiding Social Work en werkte al eerder voor onze organisatie. Te midden van de dagelijkse hectiek van de noodopvang blijft hij de rust zelve. Er komt een bewoner naar hem toe die hem hierover complimenteert: je bleef gisteren relaxed man! Adam vertelt dat hij een dag eerder in een discussie was verwikkeld met iemand die bier mee naar binnen wilde nemen, wat tegen de regels is. Geduldig hield Adam voet bij stuk en ze zijn er uiteindelijk uit gekomen, maar dat had wel de nodige voeten in de aarde.
Adam gaat in zijn bejegening uit van wederzijds respect. Hij klopt met zijn hand op zijn hart. ‘Veel mensen voelen zich niet gezien en niet gehoord. Ik ken dat. We zijn van binnen allemaal hetzelfde. Niemand is meer of minder dan een ander. Ik weet dat ik net zo gemakkelijk zelf aan de andere kant van de balie zou kunnen staan.’