Deze week is bij het Judith van Swethuis, een woonvoorziening van HVO-Querido in de Amsterdamse Rivierenbuurt, een bronzen sculptuur van de kunstenaar Hans Ittmann (1914-1972) opnieuw onthuld.
Het beeld van Ittman stond altijd al op verschillende plaatsen in de nabijheid van het tehuis. Dat het beeld nu weer in het openbaar is te bewonderen, komt grotendeels op het conto van Peter Lokkerbol. Hij is nu gepensioneerd na ruim veertig jaar bij HVO-Querido, en was tot eind vorig jaar teammanager van het Judith van Swethuis. Hij heeft niet alleen achterhaald wie de maker van het beeld is, hij heeft zich ook lang beijverd voor herplaatsing in de openbare ruimte.
Klimpaal
Het was dan ook niet meer dan terecht dat Peter Lokkerbol een van de sprekers was die de feestelijke onthulling van het kunstwerk inleidden. Peter nam ons in zijn verhaal mee de geschiedenis in. Op de plaats waar nu het Judith van Swethuis staat, stond ooit een Joods kindertehuis van de voogdijvereniging Le-Ezrath Ha-Jeled, oftewel Het Kind ter Hulpe. Deze vereniging ging samen met drie andere jeugdzorginstellingen op in de Gefuseerde Joodse Instellingen voor Kinderbescherming. Voor deze stichting opende Koningin Juliana op in 1965 een nieuw Joods kinderhuis voor 54 kinderen aan de Mirandalaan. Bij die gelegenheid wordt ook een kunstwerk onthuld: het beeld van Hans Ittmann. Het beeld dan niet alleen een kunstwerk om naar te kijken, het is ook bedoeld als klimpaal voor de kinderen.
Muziek bij de onthulling
Verbonden
Als de Queridostichting (een van de voorlopers van het huidige HVO-Querido) het pand in 1975 overneemt, is het beeld een deel van de boedel. In 1996 wordt het oude tehuis gesloopt om plaats te maken voor het huidige Judith van Swethuis. Het beeld gaat mee en staat ter bescherming in verschillende bouwputten om uiteindelijk te worden geplaatst in de tuin van het tehuis. Daar is het vanaf de Zuidelijke Wandelweg goed te zien.
Het zat Peter niet lekker dat niemand wist wie de maker was van het beeld. Hij ging met succes op onderzoek uit. Hij is blij dat het kunstwerk nu weer op zijn oude plek staat en daarmee is verbonden met de buurt en de historie.
Voorzichtig vernieuwen
Beatrice von Bormann, conservator moderne kunst van het Stedelijk Museum Amsterdam, schetste in haar inleiding de kunsthistorische context. Ittmann wordt in 1914 in Waalwijk geboren in een welgestelde familie en is financieel onafhankelijk. Vanaf medio jaren ’30 werkt hij als autodidact in Amsterdam. In de oorlog neemt hij les bij de beeldhouwer Cephas Stauthamer. Aanvankelijk maakt Ittmann figuratief werk.
Na de oorlog begint hij abstract te werken, hoewel de mens veelal zijn uitgangspunt blijft. Hij reist door Zuid-Amerika en Noord-Afrika en raakt zoals veel moderne kunstenaars in die tijd geïnspireerd door etnografische kunst. Eind jaren ’40 studeert Ittman aan de Ecole des Beaux Arts in Parijs, destijds hét centrum voor moderne kunst in de wereld. Hier volgt hij onder meer lessen bij de beroemde Ossip Zadkine, die dan aan zijn monument voor het bombardement op Rotterdam werkt. In 1947 wordt Ittman lid van de kunstenaarsvereniging Vrij Beelden, de eerste avantgardistische groep in Nederland en een tegenhanger van het radicalere Cobra. Volgens Von Bormann behoort Ittmann tot de ‘voorzichtig vernieuwenden.’
Tussen massa en leegte
Hoewel Ittmann lid is van drie kunstenaarsorganisaties is het moeilijk voor hem om bij een groep te horen en ligt hij regelmatig met mensen overhoop. In 1950 verlaat hij de groep Vrij Beelden en wordt lid van de groep Creatie, die streeft naar meer abstractie. In 1954 zorgt hij ervoor dat Vrij Beelden en Creatie worden herenigd en zo ontstaat de Liga Nieuw Beelden. Eerst maakt Ittmann vooral massief houten beelden, vanaf 1955 werkt hij voornamelijk in metaal.
Ittmann werkt veel samen met architecten en maakt veel werk in de openbare ruimte, waarvan vijf in Amsterdam. Hiervan zijn er nog twee over. Twee zuilen aan de Wiltzanglaan, en het beeld bij het Judith van Swethuis. Dit laatste is volgens Von Bormann een ‘prachtig beeld’ met een speels karakter, dat goed Ittmanns karakteristieke ‘balans tussen massa en leegte’ weergeeft.
Teruggegeven
Vervolgens heeft Sebastiaan Capel, stadsdeelvoorzitter van Amsterdam Zuid, het beeld samen met een neef van Hans Ittmann onthuld. De voorzitter toonde zich onder de indruk van de rijke geschiedenis van de plek en is verheugd dat het kunstwerk nu weer voor iedereen is te zien aan De Mirandalaan.
Kijk hier voor een eerder artikel op onze website over dit beeld.
