Een universitaire graad of alleen een basisschooldiploma: bij Howie the Harp, een opleiding tot ervaringsdeskundige, is iedereen welkom. Afgelopen september ging de opleiding, die HVO-Querido door samenwerking met Pameijer naar Amsterdam heeft gehaald, voor het eerst in de hoofdstad van start.
Radeloos was Monique Fransman (34) toen ze in 2015 bij de GGD voor hulp aanklopte. ‘Ik had schulden, zat in een depressie en vond het als alleenstaande moeder moeilijk om goed voor mijn 1-jarige dochtertje te zorgen.’ Maar ze kreeg geen hulp. Een medewerker van de GGD vond haar ‘zelfredzaam genoeg’. Terugblikkend zegt Fransman: ‘Als ik eraan denk, word ik weer boos. Tegelijkertijd kan ik er op een afstandje naar kijken. Ik begrijp nu wel wat er tijdens mijn gesprek bij de GGD misging. Als ik in de problemen zit, doe ik me beter voor dan dat ik me voel; dat gaat bijna automatisch. De medewerker van de GGD prikte daar niet doorheen.’
Masker
Het is een van de negatieve ervaringen die Fransman, nu het beter met haar gaat, in iets positiefs wil omzetten. ‘Ik ben natuurlijk niet de enige die zijn problemen niet zomaar bij instanties en hulpverleners op tafel gooit. Veel mensen met wie het slecht gaat, zetten een masker op. Door mijn eigen ervaring heb ik dat volgens mij snel door. Als ervaringsdeskundige wil ik problemen bij andere mensen snel herkennen, zodat ze snel de juiste hulp krijgen.’
Monique Fransman, Howie the Harp
Howie the Harp
Fransman is een van de zeventien studenten van Howie the Harp™, een opleiding tot ervaringsdeskundige, die HVO-Querido door samenwerking met licentiehouder Pameijer naar Amsterdam heeft gehaald. Ze hoort bij de eerste lichting studenten die afgelopen september van start ging in het knusse souterrain van een woonvoorziening van HVO-Querido in Amsterdam-Geuzenveld. Een jaar lang worden de studenten klaargestoomd tot ervaringsdeskundige waarbij hun eigen ervaring op diverse gebieden het uitgangspunt is: dakloosheid, verslaving, schulden, psychosociale problemen, psychiatrie of een combinatie daarvan.
Iedereen is welkom
‘Of je nou de universiteit hebt gedaan of alleen een basisschooldiploma hebt; iedereen is welkom voor de selectieronde’, vertelt Odette Hensen, projectleider Ervaringsdeskundigheid bij HVO-Querido. ‘Dat onderscheidt ‘Howie’ van andere opleidingen.’ Laagdrempeligheid is cruciaal, betoogt ze. ‘Een deel van de studenten heeft weinig opleiding omdat ze op jonge leeftijd al kampten met ontwrichtende psychiatrische of psychosociale problemen of verslavingen. Voor deze mensen is onze opleiding een uitgelezen kans om een positieve stap vooruit te zetten.’ Maar niet iedereen wordt zomaar toegelaten. ‘De motivatie is heel belangrijk, maar vooral ook of iemand ver genoeg is in zijn herstelproces.’
Odette Hensen
Theorie en praktijk
De eerste vierenhalve maand van Howie the Harp™ gaan studenten vier dagen per week naar school en studeren ze een halve dag thuis via een digitale leerroute. In deze periode ligt de nadruk op theoretische vakken. Studenten krijgen onder meer inzicht in actuele opvattingen in de psychiatrie en leren hoe het Nederlandse zorgsysteem in elkaar zit. Ook wordt er aandacht besteed aan gespreksvaardigheden en omgaan met trauma’s en conflicten. Na het theoretische gedeelte lopen de studenten acht maanden stage bij verschillende zorgorganisaties, waaronder HVO-Querido, het Leger des Heils en De Regenboog Groep, die stageplekken beschikbaar hebben gesteld.
Ervaringsdeskundig
‘Dat je ervaring hebt, betekent nog niet dat je deskundig bent’, zegt Hensen. ‘Wat studenten hier leren, is om hun ervaringen om te zetten naar kennis die ze in de beroepspraktijk kunnen inzetten. In dat leerproces is het cruciaal dat je met een bepaalde afstand naar je eigen ervaringen leert kijken en dat je hier levenslessen uit trekt.’
Op de rit
Fransman, de student uit de eerste Amsterdamse lichting, kan daarover meepraten. ‘Tijdens de opleiding leer ik ook ontzettend veel over mezelf.’ Na de negatieve ervaring met de GGD-medewerker in 2015 volgden nog twee moeilijke jaren. Pas toen ze na oplopende problemen haar woning uit moest, kreeg ze de hulp die ze wenste. Via HVO-Querido kreeg ze een woning en een persoonlijk begeleider die af en toe bij haar langskomt. ‘Ik heb de boel nu redelijk goed op de rit.’
Van elkaar leren
Voor Fransman en de andere studenten is de opleiding ook een onderdeel van hun herstel. ‘Je hoort elkaars herstelverhalen en neemt die als groep met elkaar door. Je leert hier met elkaar van.’ Inmiddels heeft ze met verschillende studenten een sterke band opgebouwd. ‘De hoofddocent zei aan het begin van de opleiding: ‘Jullie worden echt familie van elkaar.’ En dat klopt wel. We respecteren en steunen elkaar. We vormen samen een hecht netwerk.’
Bea Jongsma
Coach
Is Howie the Harp™ in de praktijk soms groepstherapie? ‘Het is een opleiding, geen therapie en dat houden we ook goed in de gaten’, vertelt Bea Jongsma, een van de twee ervaringsdeskundige coaches van HVO-Querido die aan de opleiding verbonden is. ‘Ik ben dus een coach en geen therapeut. Maar in de praktijk is het soms een grijs gebied. Als je een goede ervaringsdeskundige wilt worden, moet je jezelf en de patronen en valkuilen die bij je horen, goed leren kennen. Het wordt dus al snel persoonlijk.’
Getriggerd
Jongsma helpt studenten bij praktische zaken, zoals het maken van verslagen en het organiseren van een goede weekplanning. Tegelijkertijd voert ze persoonlijke gesprekken. ‘Een student kan tijdens een les of in gesprekken met andere studenten getriggerd worden. Dan gebeurt er iets waardoor de student weer aan zijn eigen situatie moet denken, toen hij bijvoorbeeld nog zwaar verslaafd was. Als iemand dan kwaad de klas uitloopt en hard de deur dichtslaat, ga je wel even samen zitten. Je wilt dat de student begrijpt waarom hij getriggerd werd en wat er nou precies gebeurde. Op de werkvloer is het ook niet de bedoeling dat je met deuren slaat.’
Zoektocht
Na de opleiding komen studenten op verschillende plekken terecht. Jongsma: ‘Een deel wordt hulpverlener, maar niet iedereen. Het hangt er ook vanaf hoe ver je met jezelf bent.’ Projectleider Hensen vult aan: ‘Sommige studenten komen op beleidsfuncties terecht; het kan allemaal.’
En Fransman, weet zij al wat zij wil? ‘Ik ga stagelopen bij een opvang van HVO-Querido voor dakloze gezinnen. Daar wil ik me inzetten voor alleenstaande moeders. Het past goed bij het idee dat ik had toen ik aan deze opleiding begon. Maar of ik er straks nog steeds zo over denk, weet ik niet. Er komt tijdens de opleiding zoveel op me af en er is ook zoveel in de hulpverlening te doen. Het is een zoektocht.’ Hensen besluit: ‘Dit is de school van het leven.’
Howie the Harp™ is een methode die in Amerika is ontstaan. De opleiding werd vernoemd naar Howard – ‘Howie’ – Geld, een man die een tijd op straat leefde en in psychiatrische inrichtingen werd opgenomen. Zijn bijnaam was Howie the Harp, omdat hij een deel van zijn inkomen met zijn blues harp, een mondharmonica, bij elkaar speelde. In 1992 ontwikkelde hij een methode waarbij mensen met een psychiatrische achtergrond elkaar ondersteunen door hun eigen levenservaring en talenten in te zetten.
Pameijer haalde het opleidingsprogramma in 2012 naar Nederland. Inmiddels wordt de opleiding aangeboden in Rotterdam, Arnhem, Waalwijk en sinds afgelopen september ook in Amsterdam. Doorgaans vinden in ieder geval zeven van de tien deelnemers na hun opleiding een passende werkplek.
In Rotterdam en Amsterdam is er ook een aparte opleiding tot ervaringsdeskundige voor mensen die al een baan in de zorg hebben. In Amsterdam combineren momenteel veertien mensen hun baan in de zorg met een dag per twee weken onderwijs bij Howie the Harp™.
