Sonja Rikken (1954) woont al bijna drie jaar in Masira, een voorziening voor beschermd wonen van HVO-Querido in Slotervaart. Daarvoor woonde ze korte tijd in het Martien Schaaperhuis op IJburg. Haar ziel en zaligheid legt Sonja Rikken in haar schilderijen, waarin ze het leven in momentopnamen probeert te vangen.
Anita, schilderij van Sonja Rikken
‘Ik ben geboren en heb mijn vroege jeugd doorgebracht in Arnhem,’ vertelt Sonja Rikken. ‘Mijn ouders zijn gescheiden toen ik twee jaar oud was. Mijn moeder was huisvrouw en vooral een echte moeder. Zij was er altijd voor ons en ze stimuleerde ons waar ze maar kon, ook op creatief gebied. Wij mochten altijd flink rotzooi maken met klei of verf. Mijn broer en zus schilderen ook en mijn andere broer zit in het grafische vak. Hij heeft twee drukkerijen, het zit blijkbaar in de familie. Iedereen was behoorlijk kritisch op elkaar op creatief gebied. Het was nooit zo dat iedereen vanzelf vol bewondering was voor mijn tekeningen, ook al was ik de jongste. Meer van ‘waarom heb je dat zus of zo gedaan’ of ‘heb je ook aan die oplossing gedacht.’ Het was duidelijk dat ik nog veel moest leren. Ik heb dat toch nooit als vervelend ervaren, want die kritische blik, dat meedenken, heeft me gebracht tot waar ik nu sta en wat ik nu maak.
Sonja Rikken, foto Jildiz Kaptein
Kunst is ademhalen
Carnaval, schilderij van Sonja Rikken
Ik ben geen gelegenheidsschilder, ik schilder altijd en overal, ik ben er altijd mee bezig. Kunst is voor mij dan ook niet therapeutisch, het is voor mij net als ademhalen. Het is mijn leven, het is wat ik ben.
Als ik aan een doek begin, werk ik soms wel dertig uur achter elkaar door. De dagen daarna bestudeer ik het en dan pas kan ik zeggen wat ik ervan vind, of ik tevreden ben met het resultaat en of het af is. Tekenen is ook een grote passie van mij, dat gaat heel goed samen met schilderen. De laatste tijd maak ik ook dingetjes op de computer, dat begin ik steeds leuker te vinden.
Ik maak ook al mijn hele leven muziek. Ik heb een kalimba en een soort sitar waar ik regelmatig op speel. Ook lezen doe ik graag. Maar mijn hart gaat toch echt uit naar het tekenen en schilderen. Ik denk dat ik zal sterven met een doek op schoot, want zo werk ik. Ik gebruik geen ezel, ik geloof niet in ongemakkelijke houdingen.
Constructie in heaven, schilderij van Sonja Rikken
Ik heb best wal wat vrienden en een sociaal leven, maar als ik werk, leef ik toch als een soort kluizenaar. Omdat ik slecht loop, ga ik maar heel af en toe naar een museum of tentoonstelling, maar dan kijk ik wel heel goed, dan zit ik rustig een paar uur in een zaal.
Wonen bij Masira bevalt me wel goed. Je hebt hier veel vrijheid, ze stimuleren me en ik krijg altijd een prettige respons.
Momentopnamen
Mijn werk is momenteel bij twee galeries in Amsterdam te zien, Outsider Art en Beeldend Gesproken. Ik heb in mijn leven best veel geëxposeerd, van Sint Petersburg tot Manhattan. Hoewel ik vroeger een tijdje op de Vrije Academie heb gezeten, heb ik het schilderen voornamelijk zelf geleerd. Op de academie had ik teveel het idee dat ik door de ogen van de leraar moest kijken, dat trok ik niet. Ik leerde meer van mijn broers en zuster. En met schilderende vrienden bespreek je dingen die je wilt uitproberen. Vooral als je jong bent, kun je daar eindeloos over praten.
Trudie, schilderij van Sonja Rikken
Wat mij het meest fascineert zijn momentopnamen. Kortstondige uitdrukkingen van mensen, die probeer ik te pakken en vast te leggen. Zo’n onbewaakt moment toont voor mij het leven zoals het werkelijk is. Ik wil het niet mooier maken dan het is. Als iemand zich klote voelt dan moet dat in verf voelbaar worden. Ik geloof in een bepaald soort realisme en maak veel fictieve portretten. Bijna altijd schilder ik mensen, menselijke figuren of koppen van mensen.
Er zijn veel schilders die ik bewonder en waardeer: Lautrec, Van Gogh, vooral zijn visie en zijn lef, Dali en talloze Russen, het zijn er eigenlijk teveel om op te noemen.
Vrijheid
Ik was een puber en ik zag hippies op tv en dacht dat wil ik ook. Wat het inhield wist ik niet precies, maar die vrijheid en de speelsheid spraken me enorm aan. Toen heb ik een tas gepakt en ben naar Amsterdam gelift. Ik ben in feite weggelopen van huis, maar niet uit onvrede. Eigenlijk ben ik nog steeds een hippie. Volgens mij wordt je dat niet, maar je bent het of niet.
Zonder titel, schilderij van Sonja Rikken
Ik heb een dochter van 35 en ben ook oma. We hebben een goed contact. Mijn dochter vindt mij wel wat zweverig. Als er een inbreker komt, geef ik hem een kopje thee, zegt ze. Zij is veel nuchterder. Mijn kleindochter Amaya is creatief. Zij schildert en tekent en ontwerpt haar eigen kleren. Dat zit dan toch in de genen, dat vind ik leuk.
Techniek kun je leren
Zonder titel, schilderij van Sonja Rikken
Ik heb als nanny gewerkt en ik heb hummeltjes kunstonderwijs gegeven. Met kinderen werken, vind ik enig. Kinderen houden van lekker rotzooien en je staat er versteld van wat een meisje van vijf allemaal kan maken als je haar wat dingetjes leert. Als je mensen bewust maakt van vorm en kleur staan ze meestal verbaasd over hun eigen kunnen. Veel mensen hebben een rem en denken ‘dat kan ik niet.’ Ze moeten de vrijheid leren voelen en durven gebruiken. Techniek kun je gewoon leren. Je moet daarom nooit minder denken over mensen die niet de kans hebben gehad om dat te ontwikkelen.
Wit
Ik zit nooit lang naar een wit doek te kijken. Ik bruis van de ideeën, er is geen leegte in mij. Inspiratie is er altijd, bijvoorbeeld door een film die ik heb gezien, uit gedachten of iets dat speelt in deze tijd. Doeken bestel ik bij een zaak in kunstenaarsbenodigdheden op Zeeburg. Ik werk het liefst niet te klein, ik houd niet van het pietepeuterige. Meestal gebruik ik acrylverf, want ik ben nu eenmaal een arme kunstenaar. Daarom verkoop ik mijn werk ook graag.
Lena, schilderij van Sonja Rikken
Trots
Ik maak een palet van de kleuren die ik wil gebruiken, het kan heel goed zijn om jezelf daarin te beperken, ik zet een paar lijnen op het doek en geef mijn eigen wending aan de vormen. Inmiddels herkennen veel mensen doeken van mij als van mij. Ik heb een eigen vorm. Daar ben ik best trots op. Ik maak tenslotte kunst om het aan mensen te laten zien, niet om in een map onder het stof te raken, maar zelf hoef ik niet zo in het middelpunt van de belangstelling te staan. Ik praat liever over mijn werk.’
