Verhalen

Idealisme in het noorden

04 mei, 2017

Aan het begin van de twintigste eeuw heeft Hulp voor Onbehuisden geprobeerd om in het noorden van ons land een landbouwkolonie te stichten voor jongens uit verwaarloosde gezinnen. De resultaten hiervan zijn in het Friese Appelscha en het Drentse Hoogersmilde nog altijd te vinden.

In het laatste nummer van het tijdschrift voor de goede smaak Eigenbouwer beschrijft architectuurhistoricus Radboud van Beekum deze inspanningen onder de titel ‘Teloorgegaan idealisme, Amsterdamse armenzorg in het Friese Appelscha.’ In dit erudiete en rijk geïllustreerde artikel gaat Van Beekum onder meer in op het belang dat de negentiende-eeuwse burgerij hecht aan het bestrijden van armoede. Hij schetst in die context ook het ontstaan en de aanpak van de Vereeniging Hulp voor Onbehuisden.

Schets van Jan de Meyer van het Ontspanningslokaal in Hoogersmilde

Amsterdamse School

Directeur Jonker van HvO doet voor de landbouwkolonie een beroep op de architecten Jan de Meyer en E.P. Messer. Zij tekenden voor de vereniging eerder het Observatiehuis aan de Vosmaerstraat in Amsterdam, een gebouw dat er ook altijd nog staat. De Meyer ontwerpt in 1920 voor HvO het Folmina-paviljoen, een tehuis voor meisjes in Houten, dat ook nog steeds te bewonderen valt.
De ontwerpen voor de landbouwkolonie zijn volgens Van Beekum in ‘een expressionistische stijl die invloeden verraadt van de Engelse landhuisstijl en de Amsterdamse School.’

Tekening van Jan de Meyer voor een watertoren in Appelscha. Deze toren werd niet gebouwd. Tussen het voor-en zijaanzicht tekende de architect het silhouet van Tjitte Jonker, directeur en oprichter van Hulp voor Onbehuisden.

100 jaar later

In 1917 begint Hulp voor Onbehuisden met de bouw van een paviljoen in Appelscha en een zogeheten ontspanningslokaal in Hoogersmilde aan de Drentse Hoofdvaart. Die twee gebouwen, vier kilometer uiteen en met elkaar verbonden door een lorriespoor, worden in 1918 opgeleverd. Deze panden zijn alles wat er van de beoogde landbouwkolonie wordt gerealiseerd.
Wegens een voortdurende lage bezetting houdt Hulp voor Onbehuisden het avontuur in Friesland en Drenthe in 1929 voor gezien.
De gebouwen staan er na honderd jaar nog altijd.

De bouw van het Ontspanningslokaal in 1918

Verder lezen?

Het tijdschrift Eigenbouwer is te koop bij de boekhandels Athenaeum (Amsterdam en Haarlem), Architectura & Natura (Amsterdam), NAi (Rotterdam) en Van Stockum (Den Haag).
Kijk op www.eigenbouwer.nl voor meer informatie.

Het voormalige Ontspanningslokaal als hotel in 2008. Inmiddels is het een particulier woonhuis.

 

Deel dit verhaal:

Meer lezen?

Bekijk dan al onze verhalen.