Eenzaamheid bij cliënten herkennen, bespreekbaar maken en samen zoeken naar oplossingen. Dat zijn de uitgangspunten van een door HVO-Querido ontwikkelde training die twintig persoonlijk begeleiders in Amsterdam sinds kort krijgen. ‘Je kunt dagelijks mensen spreken, maar toch eenzaam zijn.’
Een tasje met een schone onderbroek, nog wat andere kleding en een smartphone. Tessa Hamers, persoonlijk begeleider bij HVO-Querido, bracht het onlangs naar een cliënt met een psychose die door de Spoedeisende Psychiatrie was opgenomen. ‘Deze man had niemand in zijn netwerk die even wat spullen bij hem thuis kon ophalen. Daarom heb ik het maar gedaan.’ En zo kan Hamers wel meer voorbeelden geven van cliënten die eenzaam zijn. ‘Het is een hardnekkig probleem.’
1 op de 10
Wat Hamers in de praktijk signaleert, blijkt ook uit De Staat van de Stad, een onderzoek van de gemeente Amsterdam dat om de twee jaar wordt uitgevoerd. Daarin staat dat ruim een op de tien Amsterdammers zich ‘sterk geïsoleerd’ voelt. Volgens het onderzoek lopen verschillende groepen meer risico om zich eenzaam te voelen, waaronder uitkeringsgerechtigden, alleenwonenden, mensen met een slechte gezondheid en lage inkomens. ‘Dat gaat natuurlijk ook over een deel van onze cliënten’, concludeert Hamers. ‘Het is duidelijk dat eenzaamheid bij hen bovengemiddeld vaak voorkomt.’
Tessa Hamers
Herkennen
En daar is bij HVO-Querido gericht aandacht voor. ‘We leiden momenteel twintig persoonlijk begeleiders op in het herkennen en bespreekbaar maken van eenzaamheid’, vertelt Hamers die hiervoor samen met een aantal collega’s een trainingsprogramma ontwikkelde. ‘We reiken de persoonlijk begeleiders in de training ook handvatten aan om met hun cliënten naar oplossingen te zoeken. Begin volgend jaar gaan ze met in ieder geval veertig cliënten samen aan de slag.’
De veertig cliënten die Hamers en haar collega’s in eerste instantie op het oog hebben, zijn cliënten van Discus, een afdeling van HVO-Querido. Allemaal hebben ze een eigen woning via de Housing First-methode. Bij deze werkwijze krijgen dak- en thuisloze mensen eerst een woning en wordt pas daarna de hulpverlening opgestart.
Alleen in hun woning
Hamers weet dat eenzaamheid juist bij deze groep regelmatig voorkomt. ‘Ze verbreken vaak het contact met oude vrienden van de straat om te voorkomen dat ze in hun woning overlast veroorzaken. Als dat gebeurt, raken ze hun huis kwijt. Tegelijkertijd hebben ze familie en jeugdvrienden soms door hun straatleven van zich vervreemd. Ze horen niet meer bij hun vrienden op straat, maar horen voor hun gevoel ook niet helemaal bij de samenleving. Geregeld zitten ze alleen in hun woning.’
Ergens bij horen
Het met cliënten bespreekbaar maken van eenzaamheid, is een lastige kwestie, merkt Hamers. ‘Daarom is daar in de training ook veel aandacht voor.’ Wat het bespreken volgens haar ook moeilijk maakt, is dat oplossingen niet altijd direct voor handen zijn. ‘Je kunt elke dag mensen spreken, maar je toch eenzaam voelen. Eenzaamheid kan een vaste overtuiging zijn, een gevoel dat je nergens bij hoort en minderwaardig bent. Je lost die problemen dan niet zomaar op met een buddy of een kop koffie in het buurthuis. Sterker nog, mensen die chronisch eenzaam zijn, durven de deur soms niet uit. Dan ga je eerst met mensen in gesprek over hun angsten en gedrag. Ook dat komt in de training naar voren.’
Naar alles kijken
Ook de laatste wetenschappelijke inzichten zijn in de training verwerkt. ‘Bij het verminderen van eenzaamheid denken mensen bijvoorbeeld niet meteen aan sporten en gezond eten, maar het helpt allemaal mee. Als je eenzaamheid wil aanpakken, moet je naar het totaalplaatje kijken, naar alles wat mensen kunnen doen om fysiek en mentaal gezonder te worden.’
Liefde en aandacht
Dat HVO-Querido met de training – die ook buiten de eigen organisatie wordt aangeboden – concrete stappen neemt om eenzaamheid te verminderen, ziet Hamers als een mooi begin. ‘Ieder mens heeft liefde en aandacht nodig – dat is een primaire levensbehoefte. Als mensen dakloos zijn, geven we ze een dak boven hun hoofd en als mensen honger hebben, krijgen ze te eten. Maar wat doen we als mensen eenzaam zijn? Het is essentieel dat daar nu meer aandacht voor komt.’
Kijk hier voor een nieuwsbericht van Erasmus+ over dit project.
Europees project tegen eenzaamheid
Om eenzaamheid niet alleen in Nederland, maar ook in andere landen tegen te gaan, nam HVO-Querido het initiatief voor een Europees project tegen eenzaamheid. Met financiële steun van Erasmus+, een subsidieprogramma van de Europese Unie, worden zorgverleners uit verschillende landen – Tsjechië, Hongarije, Frankrijk, België, Macedonië en Spanje – bij elkaar gebracht. De training die twintig persoonlijk begeleiders van HVO-Querido in Amsterdam momenteel krijgen, is een rechtstreeks gevolg van het Europese project.
‘Eind januari vond de eerste gezamenlijke bijeenkomst plaats in Amsterdam’, vertelt Tessa Hamers die haar werk als persoonlijk begeleider bij HVO-Querido combineert met het leiden van het Erasmus+ Project. ‘Afgelopen september volgde er in Boedapest weer een bijeenkomst, waarbij de inhoud van de training definitief werd vastgesteld.’
Naast de training wordt er ook een website gemaakt waarop zorgverleners uit de deelnemende landen ervaringen, handvatten en mogelijke oplossingen voor eenzaamheid met elkaar uitwisselen. Ook organiseren Hamers en haar collega’s tijdens de Week tegen Eenzaamheid in oktober een bijeenkomst met cliënten. ‘We gaan op het hoofdkantoor van HVO-Querido het gesprek aan met twintig cliënten die weleens eenzaam zijn of dat een periode zijn geweest. We vragen hen ook naar hun ideeën en oplossingen.’
