Zestien kwetsbare jonge Amsterdammers bij elkaar in een woongroep. Kan dat? Bij HVO-Querido dachten we van wel. Sterker nog, Samen Sterk Wonen werd een succesverhaal. Wél een met wat leermomenten.
Projectleider Kim Oostveen: ‘Samen Sterk Wonen houdt in dat mensen met een psychische kwetsbaarheid zelfstandig wonen in een groep en steun ervaren aan elkaar als buur. Betrokken naasten ondersteunen de bewoners actief.’
De woningen zijn bedoeld voor mensen die vanwege een psychiatrische kwetsbaarheid geen zelfstandige woonruimte kunnen vinden en behouden. Daarnaast krijgen de bewoners professionele ambulante begeleiding vanuit HVO-Querido. Zo kan iemand zelfstandig wonen, zonder alleen te wonen. De zestien geclusterde appartementen voor jongeren zijn in Amsterdam West. Later zijn daar nog achttien appartementen voor volwassenen in Oost bijgekomen. Dit project is een relatief nieuw initiatief binnen HVO-Querido. Deze woonvorm vervult een grote behoefte in Amsterdam.
Lot uit de loterij
Het idee achter het concept Samen Sterk Wonen is dat bewoners en naasten kunnen meedenken, meebeslissen en meehelpen aan het wooninitiatief en de inzet van de zorg- en dienstverlening. Een moeder van een van de bewoners vertelt: ‘Deze woning is een lot uit de loterij. Het is de enige manier om mijn dochter zelfstandig te laten worden en voor mij een moment om haar een beetje los te laten.’
Gezonde relatie
Een andere moeder: ‘Ik merk dat mijn dochter dit jaar zelfstandiger is geworden en steeds beter leert voor zichzelf te zorgen. Er zijn zeker nog stappen te maken, maar er is een stijgende lijn bij haar te zien. Er zijn vier betrokken Persoonlijk Begeleiders die met je meedenken. Daardoor kan ik weer een gezonde moeder-dochter relatie opbouwen. Ik kan echt dingen loslaten en dat geeft heel veel rust.’
Uitdaging behouden
De rol van naasten zorgt ervoor dat mensen die nog thuis wonen en er niet weg komen, of mensen die zelfstandig wonen en dit niet redden, op deze manier stappen naar grotere zelfstandigheid kunnen zetten. De actieve betrokkenheid van naasten is in dit project essentieel voor het slagen ervan. Het uitbouwen van deze betrokkenheid is een wens van HVO-Querido medewerkers. Tijdens de duur van de bewoning blijft betrokkenheid creëren en vooral ook behouden een uitdaging. Bij het intakegesprek wordt al doorgevraagd naar iemands motivatie. Waarom wil iemand dit doen?
Potje bowlen
Het grote succes van dit project is dat twee groepen bewoners met elkaar zijn gaan wonen en elkaar hebben weten te vinden als groep. Ze hebben steun aan elkaar en kunnen elkaar helpen en elkaar vinden als ze daar behoefte aan hebben. ‘In West is er veel geklust met elkaar,’ zegt Oostveen, ‘ze sporten met elkaar. Ze zijn aan het zoeken hoe dat nu in zijn werk gaat tijdens corona.’ In Oost maken de begeleiders samen met de bewoners een maandelijkse nieuwsbrief met activiteiten en tips om de groep met elkaar te blijven verbinden. Verder geeft deze woonvorm zowel de bewoners als de naasten heel veel troost en begrip; het besef dat er meer mensen zijn met dezelfde ervaringen. De meeste deelnemers vonden de groepsbijeenkomsten zinvol en prettig. Zo heeft een potje bowlen met de bewonersgroep in Oost bijgedragen aan de groepscohesie, geeft projectleider Elize van der Meulen aan. ‘Maar dat kan ook een nieuwjaarsborrel zijn.’
‘Blij om hier te wonen’
Over het algemeen ervaren de deelnemers het project als positief en zien de toekomst zonnig tegemoet. Iemand merkte op dat hij de bewonersbijeenkomsten zelfs mist en een ander zegt blij te zijn dat hij hier mag wonen. Het is geweldig om te zien hoeveel de groep naasten voor elkaar krijgt, merkt een lid van het team op.
Triadisch werken
Enkele leermomenten tijdens het project waren onder andere dat tijdig gestart moet worden met het vinden van geschikte en gemotiveerde deelnemers. Waarbij het sociale aspect voorop staat; deelnemers moeten bereid zijn mee te doen in de groep zodat zij elkaar kunnen aanspreken, elkaar ondersteunen en om hulp kunnen en durven vragen. Medewerkers van HVO-Querido zouden minstens een maand voor de opleverdatum en de datum dat de bewoners in zorg gaan, al in dienst moeten treden. Verder is brede aandacht nodig voor het aspect van triadisch werken. De combinatie begeleider-bewoner-naaste geeft meer eigen regie en grip op de ontwikkeling van een bewoner. Tot slot zouden de bestaande samenwerkingsovereenkomsten gebruikt moeten worden als leidraad in de gesprekken met een nieuwe groep.
Team Samen Sterk Wonen
Samenlevingsafspraken
Die samenwerkingsovereenkomsten bevatten thema’s. Van elk thema is een werkgroep eigenaar. Maar iedereen mag overal over meepraten. Bijvoorbeeld over budget: er is een potje geld te besteden aan (groeps)activiteiten en zorginkoop waarover beslist mag worden, mits binnen de kaders van HVO-Querido. Ander thema: inrichting van gemeenschappelijke ruimte. Nog een thema is samenlevingsafspraken maken. HVO-Querido bepaalt de kaders waarbinnen die afspraken worden gemaakt.
Met elkaar
Een voorbeeld van zo’n afspraak is dat er een keer in de twee weken een bewonersavond wordt georganiseerd. Omdat het belangrijk is elkaar te blijven zien. Oostveen: ‘Aanwezigheid is verplicht. Een andere afspraak is dat bij overlast het overlastprotocol van HVO-Querido wordt gevolgd. En ’s nachts moeten de gemeenschappelijke ruimtes afgesloten zijn. Bij de samenlevingsafspraken die bewoners met elkaar gemaakt hebben, is het van belang dat de bewoners deze mét elkaar hebben afgesproken.’
Mini-bedrijfje
Zo is ook een werkgroepje met het thema sociaal beheer, bedoeld om meer sociale cohesie met de buren te kweken tijdens een koffie en taart moment. Zodat je elkaar ook ziet tijdens neutrale momenten en niet alleen als het mis gaat. Hoe gaat het nu en is er iets nodig? Wat zouden we bijvoorbeeld kunnen doen om meer ruchtbaarheid te geven aan onze woongroep? ‘De insteek is dat zo’n woongroep een soort mini-bedrijfje wordt met ieder zijn eigen taak,;’ aldus Oostveen.
Ouder-met-een-kind-met-problemen
Bij zelfbeheer en eigen regie stimuleren teamleden en naasten dat bewoners steeds meer zelf doen. Daarbij is het zaak om te blijven kijken hoe ze hierin ondersteund kunnen worden. Het resultaat van meer eigen regie kan zijn dat begeleiders minder taken krijgen. Marion is naaste van een van de bewoners: ‘Voor mij als naaste is het fijne van dit project dat je er ook echt aan mee mág doen. Je bent meer dan een ouder met wie je als hulpverlener alleen contact hebt als er problemen zijn met de cliënt. Ook een naaste bestaat uit meer facetten dan alleen een ‘ouder-met-een-kind-met-problemen’, ik kan nu ook andere kanten laten zien van mezelf.’
Heldere kaders
Wat kan anders? Deelnemers vonden het lastig om zelf de regie te nemen, simpelweg omdat hen de broodnodige kennis ontbrak. De valkuil is dan om voorbeelden te gaan noemen, of heel veel uit te gaan leggen over de normale gang van zaken. Deelnemers slikken dat voor zoete koek en komen zelf niet meer met antwoorden. ‘Bij regievoering worden kaders helder uiteengezet. Daarna stimuleert het team de groep om zelf met ideeën en wensen te komen,’ zegt Van der Meulen.
Instroom juiste mensen
Door te vragen naar toekomstige woonwensen, wordt duidelijk wat iemand wil en ook wat hij of zij juist niet wil. Tijdens de eerste bijeenkomsten zou al gevraagd kunnen worden of toekomstige bewoners zich willen committeren aan een thema zodat ze nadenken over waar ze goed in zijn. Een blijvend punt van aandacht is hoe ervoor wordt gezorgd dat de juiste mensen instromen in het project, die voldoen aan de criteria (bij de start en later tijdens bewoning).
Betrokken familie
Paul Asberg, opdrachtgever van het project en directeur van HVO-Querido: ‘Vroeger hielden we familie meer op afstand. We vonden het eerder lastig dan dat we dachten dat het de cliënt hielp. We hebben ingezien dat het beter is familie meer te betrekken en zeggenschap te geven bij de manieren waarop we de begeleiding en het wonen vormgeven. Juist omdat familie de cliënt en zijn geschiedenis heel goed kent. Familie is heel belangrijk voor een cliënt en staat ook heel dicht bij hem en dat willen we behouden, ook in de situatie waarin de cliënt met begeleiding gaat wonen. Familie wil soms ook ontlast worden in de zorg aan cliënten, zodat er ruimte ontstaat voor een betere band tussen hen, maar is ook betrokken en wil betrokken blijven. Dat proberen we met dit project te doen.’
