Ongedocumenteerden zijn mensen zonder een geldige verblijfsvergunning die door de praktijk van het vreemdelingenbeleid in de knel zijn geraakt. In het kader van het Programma Ongedocumenteerden Amsterdam biedt HVO-Querido aan 364 ongedocumenteerde mensen 24-uursopvang op zeven locaties in de stad.
Aisser Alnima is bij HVO-Querido één van de twee teammanagers die verantwoordelijk zijn voor de locaties waar ongedocumenteerden worden opgevangen.
‘In de periode dat ze bij ons verblijven, bieden wij ongedocumenteerde mensen opvang en woonbegeleiding,’ vertelt Aisser. ‘Wij zorgen voor de begeleiding bij het wonen, de activering en alle dagelijkse dingen waar mensen mee te maken hebben. Wij ondersteunen bij een verwijzing naar medische zorg en de GGZ. Daarnaast hebben onze bewoners bijna allemaal een casemanager voor het juridische deel van hun problematiek. Dat is bijvoorbeeld iemand van VluchtelingenWerk of het ASKV (Amsterdams Solidariteits Komitee Vluchtelingen).’
Voorwaarden
‘De gemeente Amsterdam bepaalt dat er opvang moet zijn voor ongedocumenteerde mensen,’ legt Aisser uit. ‘Het ACO, het Amsterdams Centrum Ongedocumenteerden, doet de intake en de plaatsing. Zij kijken of mensen voor deze regeling in aanmerking komen, of ze bijvoorbeeld geen inreisverbod hebben, of uit een veilig land komen. Er moet perspectief zijn. Voorwaarde is ook dat mensen meewerken. Het is vrijwillig, maar je begeleidbaar opstellen is een belangrijk aspect. Naast een aantal andere organisaties, zijn wij de uitvoerende partij bij de opvang van ongedocumenteerde mensen.’
Aisser Alnima bij de Anderlechtlaan, een opvang voor ongedocumenteerden van HVO-Querido
Drie mogelijkheden
Vanuit het Programma Ongedocumenteerden Amsterdam hebben ongedocumenteerden drie mogelijkheden om te werken aan een duurzaam perspectief. Dat zijn:
- door-migreren, dus verhuizen naar een ander land;
- een herhaalde asielaanvraag indienen om in Nederland te blijven;
- of vrijwillig terugkeren naar het land van herkomst.
‘De meeste bewoners van ons willen graag een herhaalde asielaanvraag,’ vertelt Aisser. ‘Zij stromen dan vaak uit naar een opvang van het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) voor een herhaalde asielaanvraag. Mensen hopen een nieuwe kans te maken omdat er iets is veranderd in hun situatie, of in hun land van herkomst of omdat er nieuwe informatie is.’
Angst
‘Bij veel ongedocumenteerde mensen duurt het lang voordat het besef daadwerkelijk doordringt dat ze hier in een vrij en veilig land zijn. Dat ze hier hun verhaal mogen doen. Dus dat ze mogen zeggen wat ze willen en mogen zijn wie ze zijn. En dat dit ook geldt in het contact met vertegenwoordigers van de overheid en het gezag, zoals de politie. Angst voor de autoriteiten zit er bij veel van onze bewoners diep in.’
Vervolging
‘Daardoor komt het voor dat mensen tijdens hun eerste interview met de IND bijvoorbeeld niks over hun seksuele oriëntatie en genderidentiteit,’ vertelt Aisser. ‘Ook niet als dat de reden was om hun land te ontvluchten. Mensen die lhbtiq+ zijn, hebben vaak uit lijfsbehoud geleerd om dat voor zich te houden omdat ze daarvoor worden vervolgd. In sommige landen staat daar zelfs de doodstraf op.’
Stress
‘Uit eigen ervaring, nou ja, die van mijn ouders, ik was toen nog heel klein, weet ik dat die interviews met de IND vrij stressvol zijn,’ aldus Aisser, die als kind met haar ouders naar Nederland is gevlucht. ‘Mensen zijn gespannen, ze voelen zich onder druk gezet, ze voelen wantrouwen. Logisch dat je dan niet altijd het achterste van je tong laat zien.’
In Frankrijk noemt men ongedocumenteerden sans papiers, mensen zonder papieren. In Nederland spraken we nog niet zo lang geleden van uitgeprocedeerde asielzoekers. Die benaming is niet juist, ongedocumenteerd betekent niet automatisch uitgeprocedeerd. Wellicht een verrassend cijfer: 80% van de herhaalde asielaanvragen wordt gehonoreerd. Deze mensen krijgen van de IND dus alsnog een verblijfsvergunning en mogen in Nederland blijven wonen.
Bewoner Junius uit Saint Vincent en begeleider Qusai uit Syrië, buiten bij de Opvang Anderlechtlaan. Junius kampt met PTSS sinds hij zijn beide dochters verloor tijdens de Bijlmerramp in 1992. ‘Dan denk je niet aan papieren.’ Kijk hier voor zijn verhaal.
Kwetsbaar
‘Ongedocumenteerde mensen zijn per definitie kwetsbaar,’ stelt Aisser, ‘vanwege hun onzekere verblijfstitel. Daardoor zijn ze vaker dan gemiddeld het slachtoffer van illegale praktijken, uitbuiting en mensenhandel.
Daarnaast is er een extra kwetsbare groep, dat zijn mensen die door psychische en/of lichamelijke klachten zorg nodig hebben. Die kwetsbare mensen vangen wij hier aan de Anderlechtlaan op.’
Steun
‘Ongedocumenteerden verkeren constant in onzekerheid. Ze leven van dag tot dag. Dat maakt ze ook veerkrachtig.
Bij onze medewerkers groeit door de politieke tegenwind het gevoel dat we nu meer dan ooit nodig zijn. Samen een vuist maken, samen ergens voor staan. Wij hebben supergemotiveerde mensen met een groot hart voor onze doelgroep. Daar zijn we trots op.
Gelukkig voelen we veel steun vanuit de gemeente Amsterdam.’
‘Ongedocumenteerde mensen zijn er, ze gaan niet weg. We kunnen beter iets goeds voor ze doen. Elke persoon met wie je wat bereikt, is iemand die niet op straat komt te staan, iemand met een toekomst, dat is winst.’
Enkele cijfers
7 opvanglocaties in Amsterdam
364 volwassenen: 320 mannen en 44 vrouwen
De gemiddelde leeftijd ligt tussen de 35 en 40 jaar, de oudste is 75, de jongste 20
De gemiddelde verblijfsduur in de opvang is 1,5 jaar.