Wat is een goed leven? Een gesprek met Mohamed en Youssef van Team Nieuw-West van HVO-Querido over de ramadan, religie, houvast, het goede doen, respect voor de ander, aandacht voor elkaars cultuur en nog veel meer.
‘Een vriend van mij woont in Italië,’ vertelt Mohamed. ‘Jaren geleden liep hij steeds van zijn werk naar huis langs een pleintje en daar kwam hij elke dag een oude vrouw tegen. Die vrouw schreeuwde altijd onaardige dingen naar hem. Ze schold hem uit, ze was racistisch, ze moest niks van buitenlanders hebben. Dag in dag uit ging dat door. En opeens was ze er niet meer. Toen is mijn vriend gaan kijken en toen bleek ze heel ziek en alleen te zijn. Hij heeft toen hulp voor haar georganiseerd. Hij heeft zijn arm uitgestoken en connectie gemaakt.
Dat is voor mij een mooi voorbeeld van goed leven. Je afvragen: wat zou de profeet doen in zo’n situatie? Want is het juiste gedrag? Dit lijkt een beetje op een verhaal over de profeet Mohammed. Die had een buurman die steeds vuil voor zijn deur gooide en opeens merkte de profeet dat er geen vuil meer voor de deur stond omdat zijn buurman ziek op bed ligt. De profeet heeft vanaf dat moment die buurman dagelijks bezocht.’
Onrecht
Mohamed Refaey (1979) komt van oorsprong uit een stad in het noorden van Egypte in de buurt van Caïro. Hij woont nu bijna 25 jaar in Nederland. Mohamed heeft zijn vaderland verlaten omdat hem daar onrecht is aangedaan. Als hij betrokken raakt bij een auto-ongeluk, draait de politie de zaak om en behandelt hem als dader in plaats van slachtoffer. Hij krijgt klappen en wordt vastgezet. ‘Ik dacht: ik ga hier niet blijven,’ vertelt Mohamed en hij vertrekt. ‘Nederland is klein en mooi. Ik kan het weten, want ik ben ik veel landen geweest. En van Nederland is Amsterdam het mooist, een magische stad.
Computers
In Egypte had Mohamed technische informatica gestudeerd aan de universiteit en runt hij een computerbedrijf. ‘Ik had winkels. Verkoop, reparatie, installatie en ook games voor de kinderen,’ aldus Mohamed. ‘Het was goede business.’
In Nederland werkt hij aanvankelijk als automonteur en in de beveiliging op Schiphol. Na een opleiding aan het ROC van Zaandam opent hij in 2010 opnieuw een winkel, ditmaal in elektra. Mohamed krijgt problemen met zijn vrouw, inmiddels zijn ex, en na de dood van zijn vader komt hij verder in de problemen.
Beter
‘Mohamed heeft altijd heel hard gewerkt,’ vertelt zijn begeleider Youssef. ‘Vaak had hij dubbele banen. Zijn familie heeft hem flink benadeeld met een erfeniskwestie, dat gaf veel pijn en stress, een rottijd. In 2022 is hij bij HVO-Querido terecht gekomen.’
‘Ik zocht mensen die mij helpen om mijn leven een beetje beter te maken,’ stelt Mohamed.
Mohamed en Youssef: ‘Hoe kun je het goede doen?’
Ontwikkelen
Youssef Meftah (1972) heeft Marokkaanse roots en werkt als persoonlijk begeleider bij het ambulante Team Nieuw-West van HVO-Querido. Hij begon vier jaar geleden als zij-instromer bij onze organisatie bij de afdeling Spaarnevleugels in Hoofddorp maar stapte over, want ‘Amsterdam is toch mijn stadje,’ aldus Youssef. Daarvoor was hij zelfstandig ondernemer, maar louter achter geld aanjagen gaf hem te weinig voldoening. Een vriend van Youssef, Hamid, werkt als begeleider bij HVO-Querido, en die vindt het echt iets voor hem. Zelf is Youssef dan ook al jarenlang actief als trainer en coach van jonge voetballers. ‘In beide gevallen gaat het erom dat je de talenten van mensen naar boven haalt en verder ontwikkelt,’ aldus Youssef. ‘Dat maakt mijn werk de moeite waard.’
Osdorp
Inmiddels woont Mohamed in een keurig rijtjeshuis met een tuintje en ambulante begeleiding in Osdorp. ‘Hier woon ik sinds 29 april vorig jaar, hier is het goed,’ vertelt hij. ‘Mijn kinderen kunnen hier op bezoek komen en logeren. In Egypte heb ik een dochter, in Amsterdam heb ik twee jongens van veertien en zestien jaar. Goede kinderen, ik heb goed contact met ze.’
Iets goeds
Zowel Mohamed als Youssef zijn moslim. Bij de begeleiding speelt religie geen centrale rol, maar het komt wel aan de orde. ‘Dat is niet zo gek,’ aldus Youssef, ‘want in onze gesprekken gaat het over alles, dus ook over het geloof. Iets goeds proberen te doen voor een ander past bij mijn overtuiging. In die zin is persoonlijk begeleider een mooie baan voor mij.’
Respect
‘Ik zie mezelf niet als streng islamitisch,’ aldus Mohamed, ‘maar ik weet niet zo goed wat dat is. Ik heb bijvoorbeeld ook vrienden die christen zijn. Ben je dan niet streng of juist wel?
Je moet het goede doen, je moet doen wat recht is, dat zegt de islam tegen alle moslims. Je kunt altijd fouten maken, nobody is perfect, we zijn allemaal mensen, maar je moet proberen om het goede te doen.
Je moet respect voor jezelf en voor anderen hebben en ook respect voor de religie van andere mensen. Respect is een heel belangrijk begrip.’
Praktiserend
Youssef heeft ook moeite met het begrip streng in combinatie met gelovig. ‘Ik ben praktiserend moslim, dat is iets anders. Ik zeg in ieder geval niet de hele tijd: je moet dit of je moet dat doen. God heeft ons dit leven gegeven en bij je dood leg je daarover verantwoording af. Dan wordt recht gesproken. Dat is ook een mooie aansporing om het goede te doen.’
‘Het maakt mij niet uit wat mensen geloven,’ aldus Mohamed, ‘ik zie wat mensen doen, daar gaat het om. Goed gedrag. Je hebt goede mensen en slechte mensen en die heb je overal.’
Gezamenlijk
‘Wij praten samen wel over God en het geloof,’ vervolgt Youssef. ‘We kennen allebei dezelfde citaten uit de Koran. Dat schept een band, we hebben daarmee een gezamenlijke basis. Bijvoorbeeld: “Soms komt er iets op je pad waarvan je denkt dat het slecht voor je is, maar dat goed kan uitpakken.” Dat is een wijsheid die in het dagelijks leven van pas komt.
Het geloof kan ook houvast bieden. Je kunt je lot in handen van God leggen.
Met een andere klant, een zware alcoholist, ben ik wel eens naar de kerk gegaan. In zijn geval heeft het niet geholpen, maar goed. Je kunt het altijd proberen, je weet het maar nooit.’
Bezinning
‘De ramadan is voor mij een maand waarin je dicht bij God komt,’ aldus Youssef. ‘Je reflecteert meer dat anders op je eigen gedrag, je probeert geen fouten te maken, je probeert rekening te houden met andere mensen, ze met respect tegemoet te treden en het beste te doen. De ramadan is een maand van goede daden, van aandachtig de Koran lezen, je emoties in bedwang houden, een tijd van bezinning en vergiffenis.’
Vasten is niet moeilijk
‘Mensen hebben het altijd over niet eten en niet drinken,’ vult Mohamed aan. ‘Maar dat is niet moeilijk, daar gaat het ook niet echt om. Je bent gefocust op je geloof, op hoe je in het leven staat, het is heel intens.’
‘Voor mij is vasten ook niet moeilijk,’ zegt Youssef. ‘Ik doe het vanaf mijn zevende, voor mij het normaal. De eerste paar dagen heb je overdag een beetje dorst, meer niet.
Normaal gesproken rook ik. Tijdens de ramadan heb ik er geen moeite mee om te stoppen. Het is dus een mooie gelegenheid om het patroon van slechte gewoontes te verbreken. Maar daarna begin ik helaas altijd weer.
Wat ook helpt: je doet het met elkaar. Je gaat met elkaar in gesprek, er zijn lezingen in de moskee.’
Zuilen
‘Het is ook niet zo dat mensen heel veel gaan eten als de zon onder is,’ aldus Mohamed. ‘Je eet een klein beetje, een soepje, wat brood.’
‘Soms gaat Mohamed na de ramadan nog zes dagen door met vasten,’ vertelt Youssef. ‘Dat is niet verplicht, het is een aanbeveling van de profeet. Dat doe ik niet hoor. De ramadan is wel verplicht voor moslims, het is een van de zuilen van de islam.
Ik ga binnenkort op pelgrimstocht naar Mekka met mijn vriend Hamid, dat lijkt me heel bijzonder. Dat is toch de bron, een heilige plek, daar loop je in de voetstappen van de profeet.’
Zorgen
‘Helaas zie ik in de maatschappij momenteel een verharding van de houding tegenover allerlei groepen, waaronder moslims,’ zegt Youssef. ‘Eerst kwamen dat soort geluiden vooral van individuen, maar nu hoor je die ook uit het kabinet. Daarmee lijkt het een soort van legitiem geworden om mensen buiten te sluiten. Daar maak ik me wel zorgen over.’
Cultuur
‘In het begin van zijn traject bij ons had Mohamed nog veel stress,’ vertelt Youssef. ‘Dan praat hij hard, is druk en maakt wilde gebaren. Er was toen even het idee: moeten we de GGZ erbij halen, moeten we hem misschien laten opnemen? Maar ik zei: wacht eens even, zo doen Egyptenaren als ze veel spanning ervaren en dat was ook zo. Dat is natuurlijk een beetje generaliseren, en ook Egyptenaren worden heus wel eens opgenomen, maar het helpt wel als je op de werkvloer mensen van verschillende culturen en nationaliteiten hebt. Want je moet het wel zien! Wie heeft er niet ooit gedacht: zouden die mensen ruzie hebben, bij druk discussiërende Surinaamse heren op straat?’
Bewust
‘Meer dan de helft van onze doelgroep heeft een multiculturele achtergrond. Het is voor teams daarom een toegevoegde waarde als ze een afspiegeling vormen van de bevolking uit onze stad. We kunnen ons nog veel meer bewust zijn hoe andere mensen leven en denken. In de dagelijkse druk nemen we niet altijd voldoende tijd om daar voldoende bij stil te staan.
Ken je iemand? Ben je met hem omgegaan?’
Warm
‘Nederland is een van de beste landen van de wereld,’ zegt Mohamed, ‘maar het leven hier is anders. Het is minder druk en intens dan in Egypte. Er zijn hier veel regels, er is veel structuur en minder spontaan leven. Misschien komt het omdat het in het zuiden warmer is.’
‘Het is misschien een beetje zoals het verschil tussen werken om te leven en leven om te werken,’ besluit Youssef.
