In 2015 staken meer dan een miljoen vluchtelingen en migranten de grens met de Europese Unie over, op zoek naar veiligheid en een nieuwe toekomst. Organisaties die zich inzetten voor slachtoffers van mensenhandel sloegen alarm. Want vaak blijkt het onmogelijk om in deze grote groep mensen (mogelijke) slachtoffers van mensenhandel tijdig te identificeren en te beschermen.
Het Amsterdams Coördinatiepunt Mensenhandel (ACM), onderdeel van HVO-Querido, nam daarom het initiatief om een project te starten gericht op vroege identificatie en bescherming van (mogelijke) slachtoffers van mensenhandel onder migranten en vluchtelingen. ACM deed dit samen met de politie, de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en opvang- en belangenorganisaties uit vier landen. Een tweede doel van het Safe! project was het bespreekbaar maken van toekomstopties met deze mensen. Inclusief de optie van een veilige terugkeer naar het land van herkomst. Dat is een heikel punt voor veel slachtoffers van mensenhandel. Zij zijn bang voor vergeldingsacties van mensenhandelaren bij aangifte. Men vreest voor de eigen veiligheid en die van hun familie. Mensen kiezen niet voor niets voor Europa. Vaak zitten ze in een kwetsbare situatie in het land van herkomst. Terugkeer zonder goede veiligheidsmaatregelen en een duurzaam re-integratieplan verhoogt dan ook het risico om opnieuw slachtoffer te worden van uitbuiting.
Financiering voor het Safe! project, dat een looptijd had van twee jaar (2017-2018), kwam uit het Asiel Migratie Integratie Fonds (AMIF) van de Europese Unie, het Ministerie van Justitie en Veiligheid en het Ministerie van VWS.
Trijntje Kootstra
Partners
Projectleider van Safe! was Trijntje Kootstra, die meer dan 25 jaar ervaring heeft met het thema mensenhandel. Zij heeft het project samen met ACM ontwikkeld en uitgevoerd, in nauwe samenwerking met 12 partners uit Nederland, Hongarije, Bulgarije en Macedonië.
Trijntje: ‘We hebben voortgebouwd op goede samenwerking uit het verleden, zowel in Nederland als in het buitenland. In Hongarije werkten we samen met de nationale politie en IOM; in Bulgarije met Animus|La Strada Bulgarije, IOM en de Nationale Commissie ter Bestrijding van Mensenhandel. Uit deze landen komen relatief ook veel slachtoffers van mensenhandel in Nederland terecht. Ook Macedonië is betrokken bij het project, omdat het in de frontlinie stond in 2015 als grensland en we er een goede partner hadden. In Nederland hebben we ook met een aantal partijen de krachten gebundeld, met name met La Strada International, CoMensha, FairWork, Humanitas, IOM en de Nationale Politie.’
Meer dan 1.000 professionals bereikt
In alle vier landen zijn Nationale Platforms georganiseerd, met Expert Meetings en trainingen op het gebied van vroege identificatie van slachtoffers van mensenhandel en het bespreekbaar maken van veilige terugkeer. Ook is onderzoek uitgevoerd naar trends en dilemma’s, waaraan respondenten uit 30 Europese landen aan mee hebben gedaan. Het project is afgesloten met een grote internationale conferentie in Sofia, Bulgarije, in oktober 2018, waar 105 deelnemers uit 26 landen aanwezig waren.
Trijntje: ‘Bij de trainingen rondom veilige terugkeer hebben we gebruik gemaakt van de krachtgericht Safe Future Methodiek, die in een eerder project is ontwikkeld. Wat we merkten in de praktijk is dat veel hulpverleners het lastig vinden om de toekomst met cliënten te bespreken, inclusief de mogelijkheid van terugkeer. Om deze ‘handelingsverlegenheid’ te doorbreken is in 2014 Safe Future ontwikkeld, dat stap voor stap de toekomst bespreekbaar maakt. Het Safe! project heeft hierop voortgebouwd, door de methodiek te verwerken in praktische trainingsmodules.’
Zij vervolgt: ‘We hebben uiteindelijk meer dan 1.000 professionals bereikt met het project. Dat is meer dan we vooraf hadden beoogd. Uniek is ook de samenkomst van het migratiewerkveld en werkveld mensenhandel tijdens de Expert Meetings en de trainingen.’
Toolbox
Als eindresultaat van Safe! zijn trainingsmodules ontwikkeld rondom vroege identificatie en veilige terugkeer. Ook is een sociale kaart up-to-date gemaakt en is een rapport uitgebracht met een overzicht van trends, dilemma’s, conclusies en aanbevelingen. Alle partners van Safe zetten deze producten in vijf talen (Engels, Nederland, Hongaars, Bulgaars en Macedonisch) op hun website.
Eén van de conclusies is dat er momenteel te weinig menskracht is in Nederland en andere landen om mensenhandel tijdig te signaleren en adequate bescherming te bieden. ‘Daar moeten we meer op inzetten om mensenhandel goed aan te pakken. Ook is er nog steeds geen landelijk dekkend netwerk zorgcoördinatoren. Daarnaast is er te weinig aandacht voor getraumatiseerde slachtoffers die gespecialiseerde zorg nodig hebben. Dat is al een aanbeveling uit 2015, van de Commissie Lenferink. Maar dat is nog steeds niet opgepakt. Hoog tijd dat dit nu gebeurt!’, vertelt Trijntje.
